Còi xương là bệnh loạn dưỡng xương do thiếu vitamin D hoặc do rối loạn chuyển hóa vitamin D trong cơ thể. Là bệnh hay gặp ở trẻ nhỏ, nhất là trẻ dưới 1 tuổi. Tỷ lệ còi xương ở trẻ dưới 3 tuổi ở nước ta là 9,4% (theo Bệnh viện Nhi Trung ương).
Theo số liệu thống kê tại Trung tâm Khám tư vấn Viện Dinh dưỡng năm 2007 thì bệnh còi xương là bệnh hay gặp nhất tại trung tâm, chiếm tới gần một nửa số trẻ, đạt tỷ lệ 45,5%, đáng lo là bệnh còi xương có xu hướng không giảm qua nhiều năm theo số liệu thống kê từ năm 2003 tại trung tâm và thậm chí năm 2007 còn đạt tỷ lệ cao hơn những năm trước.
Vậy chúng ta hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân tại sao bệnh còi xương do thiếu vitamin D lại vẫn tồn tại qua nhiều năm nay và có xu hướng tăng lên?
Nguồn vitamin D của con người
Có 2 nguồn: ngoại sinh và nội sinh
Ngoại sinh: từ thức ăn. Nguồn này chỉ cung cấp rất ít vitamin D, khoảng 20-40UI/ngày (10UI/1 lít sữa bò, < 50 UI/lít sữa mẹ). Từ đó cho thấy nồng độ vitamin D trong sữa mẹ cao hơn hẳn và cũng dễ hấp thu hơn sữa bò, vì vậy tỷ lệ trẻ còi xương ở trẻ bú mẹ thấp hơn hẳn trẻ bú sữa ngoài.
Nội sinh: Khi da được tiếp xúc với tia cực tím, ví dụ ánh sáng mặt trời thì 7-dehydro cholesterol ở trong da sẽ chuyển đổi thành vitamin D3.
Nguyên nhân còi xương
Thiếu ánh nắng mặt trời: đây là nguyên nhân hay gặp nhất do thói quen kiêng cữ, sợ trẻ tiếp xúc nắng sớm sẽ hay bị ốm. Điều này rất đáng buồn vì nước ta là nước nhiệt đới, hầu như quanh năm ánh sáng thừa thãi vậy mà tỷ lệ còi xương vẫn cao chỉ vì thiếu hiểu biết không cho con trẻ phơi nắng.
Các bà mẹ cần lưu ý trẻ 2 tuần tuổi đã cần được tắm nắng: tốt nhất là vào buổi sáng sớm (trước 8 giờ) nếu không có thời gian thì buổi chiều muộn. Trung bình yêu cầu 2 tiếng/tuần hay 10-15 phút/ngày tùy vào khả năng của trẻ và mức độ phát triển xương vận động (nếu trẻ ít ốm hoặc trẻ có biểu hiện của chớm còi xương có thể tắm nắng lâu hơn).
Sai lầm trong chế độ ăn dặm của trẻ: ăn sữa bò ở trẻ dưới 1 tuổi: là lứa tuổi nhu cầu vitamin D đang rất cao và nguồn dự trữ canxi hay thiếu hụt ở trẻ đẻ nhẹ cân, đẻ non, vì vậy ở những trẻ này rất thiếu vitamin D dẫn đến còi xương. Hoặc những trẻ ăn quá nhiều chất bột, đạm (thịt) gây tình trạng toan chuyển hóa – tăng đào thải canxi ra nước tiểu. Hoặc do trong chế độ ăn dặm hằng ngày không cho hoặc cho quá ít dầu/mỡ dẫn đến không có dung môi hòa tan để hấp thu được vitamin D.
Các yếu tố thuận lợi khác: tuổi (càng nhỏ càng dễ bị còi xương), đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai, bệnh nhiễm khuẩn, trẻ rối loạn tiêu hóa kéo dài.
Chẩn đoán
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng.
Triệu chứng lâm sàng:
Các biểu hiện ở hệ thần kinh: Trẻ ra mồ hôi nhiều kể cả ban đêm (mồ hôi trộm); Trẻ kích thích khó ngủ, hay giật mình; Rụng tóc gáy (do trẻ ra mồ hôi nhiều); Đối với còi xương cấp có thể gặp: tiếng thở rít thanh quản, cơn khóc lặng, hay nôn, nấc khi ăn. Có thể co giật do hạ canxi máu; Trẻ chậm phát triển vận động: chậm biết lẫy, chậm biết bò.
Các biểu hiện ở xương: Thóp chậm liền, bờ thóp mềm, bướu trán, bướu đỉnh; Chậm mọc răng, răng hay bị sâu, răng mọc lộn xộn; Lồng ngực hình gà, chuỗi hạt sườn; Vòng cổ chân, vòng cổ tay, xương chi cong.
Toàn thân: nếu không được điều trị, trẻ chán ăn, suy dinh dưỡng, da xanh thiếu máu, lách to.
Xét nghiệm cận lâm sàng:
Phosphatase kiềm tăng (bình thường 40-140UI/l). Phosphatase kiềm về bình thường khi còi xương điều trị khỏi.
Canxi máu: bình thường hoặc giảm (hay gặp trong còi xương cấp, nếu canxi ion giảm dưới 0,75mmol/l có thể gây co giật).
Phospho máu: giảm nhẹ.
25 (OH) cholecalciferol giảm dưới 25nmol/l (bình thường 25-105nmol/l).
X-Quang xương:
Xương chi: Xương mất chất vôi. Đầu xương to bè. Đường cốt hóa nham nhở, lõm. Điểm cốt hóa chậm.
Xương lồng ngực: có hình nút chai.
Điều trị
Nên theo đơn thuốc điều trị của bác sĩ chuyên khoa, vì vitamin D rất dễ bị quá liều gây ngộ độc thần kinh nguy hiểm cho trẻ.
Điều trị bằng vitamin D: ergocalciferol, cholecalciferol kéo dài từ 4-6 tuần (đặc biệt có bệnh cấp tính hoặc nhiễm khuẩn). Sterogyl (ergocalciferol tan trong cồn) 1 giọt chứa 400UI vitamin D. Infadin (ergocalciferol tan trong dầu) 1 giọt chứa 800UI vitamin D. Vitamin D 200.000UI 1 liều duy nhất. Dùng theo chỉ định của bác sĩ.
Điều trị phối hợp: uống thêm các loại vitamin, muối canxi.
Nếu có co giật do thiếu canxi: calcium gluconat truyền tĩnh mạch.
Ths.BS. Phan Bích Nga
(Phó Giám đốc TT Khám tư vấn Dinh dưỡng – Viện Dinh dưỡng)
Bé nhà mình được 3 tháng tuổi , theo như mình đọc dược thì bé có dấu hiệu còi xương, vậy bây h mình bổ sung vitamin d cho bé như thế nào và với bé 3 tháng tuổi thì lièu dùng như thế nao ạ ?
bs ơi bé nhà e dc 3 tháng rưỡi rồi.lúc đầy 3thang e cân thì bé đc 6can 7.e cho bé đi khám bs bảo bị còi xương thể bụ.bé có biểu hiện ra mồ hôi đầu nhiều,rụng tóc,hay giật mình.& gần đây bé nhà e hay bị run chân,lúc nhiều lúc ít,như vậy bé có bị sao ko hay bị thiếu chất j ko bs?Bs tư vấn cho e với nhé.
Bạn nên cho bé tắm nắng sáng 10-15 phút. Nếu cho con bú thì bạn nên uống Obimin để bổ sung vi chất cho bé qua sữa mẹ. Khi nằm chơi hay khi bé bú, mẹ nên thường xuyên nắn bóp chân tay, tập thể dục cho bé. Nên kiểm tra chất lượng bữa ăn của bạn, phải đảm bảo đủ chất và sau ăn phải uống nước nhiều để có đủ sữa cho bé. Nếu bé không được bú mẹ thì thiệt thòi cho bé và đó là nguyên nhân làm cho bé SDD.
Con trai tôi năm nay 2 tuổi, nhưng cân nặng chỉ được 11kg, chiều dài là 86cm , cháu sinh thiếu tháng nhẹ cân được 2,2 kg.Bây giờ cháu mọc được 17 răng, vận động nhanh nhẹn.Chế độ ăn của cháu là : bữa sáng (cháo, bún hoặc phở), , bữa trưa và bữa tối 2 bát cháo nấu với rau củ và thịt lơn,gà,bò,chim,cá băm nhỏ…. khoảng 2/3 bát ô tô, Ngoài ra tôi cho cháu uống thêm từ 400ml-500ml sữa pha công thức + sữa chua hoặc hoa quả.Thời gian gần đây cháu ngủ không ngon giấc, hay hét lên, lại hay đổ mồ hôi trộm.Như vậy có phải cháu bị còi xương suy dinh dưỡng không?tôi có thể cho cháu uống thêm canxi dạng siro được không?ở tuổi này tôi có nên tập cho cháu ăn cơm không?tôi xin chân thành cảm ơn!
Lúc sinh bé được có 2200gr mà nuôi 24 tháng được 11kg (bé cùng cảnh chỉ được 10kg thôi), chiều cao chỉ kém bé sinh bình thường 1cm, công mẹ bé to lắm đấy. Bạn tập cho bé ăn cơm được rồi. Có thể hàng ngày chơi đùa nhiều nên bé la hét lúc ngủ thôi. Nên cho bé tắm nắng 20-30 phút mỗi ngày mới hấp thụ tốt được can-xi thực phẩm. Nên đọc chuyện tranh vui có tính chất luân lý cho bé nghe trước khi đi ngủ.
nhờ bác sĩ giúp dùm tôi với. bé gái của tôi được 17 tháng mà chỉ nặng có 9.5kg đi trung tâm chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em thì bác sĩ nói bé bị suy dinh dưỡng, và có kê đơn thuốc và sữa hip 3 plus nhưng sữa đó rất lạt bé không uống được. tôi có thể pha sữa hip 3 plus với sữa nuti cho bé uống được không ? vì nếu uống chỉ mỗi sữa hip thì cả ngày bé không uống được bình nào cả. và làm sao để bé dễ uống sữa hơn.giúp dùm tôi nhé.cảm ơn nhiều
Nguồn dinh dưỡng của bé không chỉ có sữa, bạn phải chú ý chế biến thực phẩm cho 3 bữa ăn chính của bé là cháo. Để bé chịu uống sữa, bạn nên tìm hiểu xem bé thích mùi vị gì thì thêm mùi đó vào sữa, ví dụ đa số bé thích mùi dâu, 1 số khác thích mùi chocolate. Bạn nên XN phân xem bé có bị nhiễm giun, đề nghị BS kê đơn tẩy giun nếu có. Chúc bạn thành công
bé trai nhà em được 15tháng.bé nặng 9kg5.1 ngày bé ăn 3chén cháo đầy.có đầy đủ thịt tôm cá,rau,dầu ăn.bé vẫn còn bú mẹ và uống thêm 300ml sữa tươi,ăn 1 miếng phomai.nhưng bé đi cầu 2 ngày 1 lần.và chậm lên kg.em muốn hỏi bé của em an như vậy đã đủ chưa ah?bé k chịu uống nước và trái cây.đầu bé hơi to tóc mọc chậm nhưng bé mọc răng nhiều biết đi lúc 12tháng và rất cứng.bé ngủ ngon giấc và ra ít mồ hôi ở đầu như vậy là có thiếu canxi k ah?
Be hoi nho so voi tuoi ( chi bang can nang trung binh cua tre 1 tuoi ). Ban nen dua be di kham XN phan xem co nhiem giun khong. Duong ruot co the co van de nen hap thu khong tot. Co the tham khao y kien BS de dung men tieu hoa cho be. Be da uong nhieu sua va van bu me la tot, co gang tap cho be an trai cay de bo sung them vitamin. Chuc ban hanh phuc.
em cám ơn bác sĩ.em có thể dùng men tiêu hóa bibaby hay neopeptin nho giot k ah.luc trước em cũng cho bé uống 1 hợp biobaby thấy bé đi cầu đều.ngưng lại thấy bé 2,3 ngày mới đi.nhưng em k dám cho uống thêm sơ lạm dụng thuốc.bé 15tháng sỗ giun được chưa ah?
Bé nhà em lúc mới sinh được 3,4kg ( bé gái ). Nhưng nay được gần 1 tuổi bé chỉ nặng 8,8kg , chiều cao 69 cm . Bé ăn ngày 3 bữa cháo và uống 300ml sữa , 2 viên phô mai nhỏ và 1 hộp váng sữa . Vậy cho em hỏi chế độ ăn của bé như vậy có thiếu không ? Cần phải bổ sung như thế nào cho phù hợp với bé ? Bé vẫn chưa biết đứng , vậy bé em có bị còi xương ko ? Bé ngủ ko sâu và hay la lên , đầu hay đổ mồ hôi .Em có cho bé uống thuốc vitamin D3 mỗi ngày 1 giọt nhưng hỏi bác sĩ thì bác sĩ nói ko nên cho uống vì quá liếu sẽ làm bé chán ăn và bị tiểu đường . Vậy xin bác sĩ tư vấn cho em về cách dùng và cách biết như thế nào thì ngưng ko cho bé uống vitamin nữa . Bé nhà em đi cầu hơi bón có khi ngày nào cũng đi , có khi 2 hoặc 3 ngày mới đi 1 lần . Mong bác sĩ tư vấn cho em về cách chăm sóc bé cho phù hợp. Em xin chân thành cám ơn .
Be yeu cua ban bi SDD roi. Che do an nhu ban ke chua neu ro thong tin vi du nhu chao nau voi thuc pham gi , moi bua an duoc bao nhieu? Viec be “di cau” tao bon va co khi 2-3 ngay moi di 1 lan noi len be rat it an rau qua thieu chat xo, thieu nuoc nhat la be hay do mo hoi . . Ve che do an nen them 2 bua sua nhat la truoc khi ngu dem, tang cuong an chao nau voi tom, cua, ca, trung . Khong nen uong thuoc tuy tien, ban cho be di kham chuyen khoa dinh duong thuc hien theo huong dan cua BS DD va tam nang 9 gio . Cho be uong nuoc trai cay tuoi, an trai cay mem nhu chuoi, xoai, quit…
Con trai tôi 6 thánh tuổi, cân nặng 6,5 kg. Cháu bị sinh non và mẹ cháu bị mấ sữa. Hiện nay cháu có uống sữa công thức và sữa mẹ(xin của hàng xóm). Song cháu rất lười uống sữa, không chịu bú bình cũng như bú chực, đổ sữa thì bị rơi vãi nhiều do cháu hay ngậm trong mồm, lười nuốt. Cháu chỉ thích ăn bột mặn. Nếu cho cháu ăn bột nhiều thay thế cho sữa liệu có được không? Tôi có trộn thêm cốm Bio Baby vào bột. Tôi có cho cháu đi khám và uống thuốc nhưng tình trạng cải thiện không nhiều do cháu ăn ít. Xin bác sĩ tư vấn cho tôi nên làm thế nào và chăm sóc cháu ra sao? Tôi xin chân thành cảm ơn!
Chào bạn,
Bé lười ăn do nhiều nguyên nhân, đôi khi có cả những nguyên nhân do người lớn cho ăn không hợp lý từ khi chào đời tới giờ. Nếu cháu không chịu uống sữa thì việc bạn cho ăn tăng cường bột là hoàn toàn hợp lý. Bạn có thể trộn cốm Bio Baby, men tiêu hóa vào bột cho trẻ ăn tốt hơn, nhưng mỗi lần chỉ cho trong 3 ngày kẻo bé lại lười ăn.
Để cải thiện tình hình uống sữa của bé, bạn hãy thử nhiều cách:
– Đổi sữa: Đôi khi chỉ 1 “chiêu” đơn giản vậy lại rất hiệu quả vì mỗi loại sữa có vị khác nhau, đôi khi bé lại thích khẩu vị đó. Tuy nhiên để tránh lãng phí thì có thể tham khảo loại sữa của bạn bè, hàng xóm đang dùng rồi xin 1 ít về cho bé uống thử.
– Cho bé ăn khi ngủ: có nhiều bé không ăn khi thức, nhưng ngủ lại ăn rất nhiều. Bạn có thể thử cho ăn lúc nửa đêm hoặc về sáng. Phương pháp này hơi vất vả và không nên dùng lâu dài vì cũng không tốt cho hệ tiêu hóa, tuy nhiên bạn có thể áp dụng rồi điều chỉnh dần.
– Căn cứ vào sở thích: Nhiều bé lúc bú muốn được chơi, được xem 1 cái gì đó (TV, trò chơi, nghe nhạc…) vì vậy cũng phải thử
“Cuộc chiến” với trẻ lười ăn là một cuộc chiến trường kỳ và vất vả, chưa chắc người lớn chúng ta đã chiến thắng, đôi khi chính kinh nghiệm của các mẹ chia sẻ còn quý hơn tư vấn của bác sĩ. Vì vậy bạn cũng nên tham khảo thêm nhé.
Về việc ăn dặm, ngay từ bây giờ bạn tập dần cho bé thói quen ăn uống đúng giờ, ngồi đúng chỗ, không nên bế bồng cho ăn hoặc bật TV, cho chơi quá nhiều. Như vậy khi bé lớn lên sẽ ham chơi và lười ăn. Ngoài ra bạn cũng nên đa dạng hóa món ăn, thay đổi khẩu vị cho bé khi bé lớn dần.
Chúc bạn thành công.
Bé trai nhà em lúc sinh được 3kg1, hiện giờ cháu được 1 tuổi, nặng 9kg, cao khoảng 76 cm, thực đơn hàng ngày của cháu là ăn 3 bữa cháo, 500ml sữa công thức, 1 hộp váng sữa, cháu ko chịu ăn sữa chua hay nước cam, chỉ thích đồ ngọt, 6 tháng cháu mới biết lẫy, 9 tháng mới biết bò, giờ mới đi men thành giường. Mong bác sĩ tư vấn cho em về cách chăm sóc bé cho phù hợp. Em xin chân thành cám ơn.