Táo bón là một triệu chứng thường gặp ở trẻ em. Bệnh khiến trẻ khó chịu, bị đầy bụng, kém ăn, đau hậu môn khi đi cầu, đau bụng, nứt rách hậu môn. Nếu táo bón kéo dài còn gây chán ăn, chậm lớn, chướng bụng và có thể bán tắc ruột.
Dấu hiệu trẻ bị táo bón
Hàng ngày các bà mẹ nên quan tâm theo dõi khi trẻ đi cầu. Ở trẻ nhỏ bú mẹ nếu trẻ đi cầu dưới 2 lần trong một ngày hoặc trẻ nuôi bằng sữa công thức và ăn dặm đi cầu dưới 3 lần trong một tuần, phân rắn, khi đi cầu trẻ phải rặn, là nên nghĩ ngay đến việc trẻ đã bị táo bón.
Trẻ có thể bị táo bón trong vài ngày hoặc vài tuần và thường được gọi là táo bón cấp tính nhưng trẻ cũng có thể bị táo bón kéo dài, lâu hơn đến vài tháng.
Trường hợp táo bón bắt đầu sớm ngay từ sau khi sinh hoặc muộn hơn và kéo dài trên vài tuần hoặc vài tháng gọi là táo bón mãn tính. Theo thống kê, chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ trẻ bị táo bón kéo dài mãn tính là do bệnh lý đại trực tràng (khoảng 5%), còn lại đa số trẻ (trên 90%) bị táo bón cơ năng thường liên quan tới chế độ ăn không cân đối, rối loạn yếu tố tâm lý như sợ và nhịn đi cầu, đau, nứt hậu môn khi đi đại tiện mà không bị tổn thương thần kinh hoặc đại trực tràng.
Vì sao trẻ bú mẹ lại ít táo bón?
Trẻ bú mẹ ít khi bị táo bón vì trong sữa mẹ có nhiều loại chất xơ prebiotics kích thích sự phát triển vượt trội của các vi khuẩn có lợi đường ruột giúp chống nhiễm khuẩn và chống táo bón. Ngoài ra, chất xơ còn giúp tăng nhu động ruột giúp tăng số lần đi ngoài.
Trẻ ăn sữa bò đơn thuần hoặc sữa công thức thường hay bị táo bón, có phân rắn và thối. Khi đi ngoài trẻ phải rặn và một đến hai ngày mới đi một lần. Từ những hiểu biết về prebiotics ở sữa mẹ, việc bổ sung các prebiotics vào sữa công thức đã được chứng minh giúp trẻ không bị táo bón. Các prebiotics được bổ sung thường là các đường đơn chuỗi ngắn như Fructoseoligosaccharid (FOS) hoặc galactoseoligosaccharid (GOS).
Trong khi GOS có nguồn gốc từ động vật, FOS có thể được được chiết xuất từ hoa quả, rau tươi. Khi trẻ bắt đầu ăn dặm, cần cho trẻ ăn một chế độ ăn đầy đủ cân đối các chất dinh dưỡng, các vitamin, và chất xơ. Trẻ ăn quá nhiều tinh bột, chất đạm, ít rau quả và chất xơ thường là nguyên nhân gây táo bón.
Những việc cha mẹ nên làm
Khi thấy trẻ bị táo bón, trước hết, cha mẹ cần xem lại chế độ ăn cho trẻ. Đối với trẻ nhỏ, cần xem xét loại sữa ngoài trẻ đang dùng.
Trẻ bú mẹ thường ít bị táo bón nên khi trẻ bị bón, cần xem xét chế độ ăn của mẹ có hợp lí hay không.
Nếu trẻ bú bình, cần nghiên cứu xem loại sữa đó có được bổ sung chất xơ prebiotics không.
Ở trẻ lớn hơn, cần xem xét chế độ ăn của trẻ đã cân đối và có rau quả tươi chưa?
Trẻ cần uống đầy đủ nước hàng ngày đặc biệt là tạo thói quen đi ngoài đều đặn hàng ngày cho trẻ ngay từ nhỏ để trẻ đi cầu đúng giờ. Phản xạ mót đi cầu sẽ bị yếu đi khi trẻ sợ hoặc nhịn đi cầu vì sợ đau, sợ bẩn, lâu dần khi trực tràng ngày càng giãn to không còn nhạy cảm với sự có mặt của phân ở trực tràng. Khi đó sẽ hoàn toàn không còn mót đi cầu nữa, phân ứ đọng lâu quá to, rặn gây khó đại tiện, són phân và rách hậu môn càng làm trẻ táo bón trầm trọng hơn.
Đối với trẻ sau khi đã kiểm tra những yếu tố trên và khắc phục, nếu trẻ không đỡ, các bà mẹ nên đưa trẻ đi khám ở bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa trẻ em để phát hiện kịp thời những bệnh lí toàn thân và điều trị.
PGS. TS. Nguyễn Gia Khánh – Bệnh viện Nhi Trung Ương
