Bệnh viêm màng não có thể xảy ra ở mọi nơi, bất kỳ lứa tuổi và thời điểm nào. Tuy nhiên bệnh thường xảy ra ở trẻ em (nhất là trẻ em dưới 5 tuổi) vào mùa nắng nóng… Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về bệnh viêm màng não.
1. Viêm màng não là bệnh gì?
Viêm màng não là bệnh nhiễm trùng của màng não, nguyên nhân có thể do vi trùng hay siêu vi trùng. Đa số các trường hợp vi trùng hay siêu vi trùng từ vùng mũi họng xâm nhập vào màng não và gây viêm màng não.
Bệnh thường xảy ra ở trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể bị viêm màng não.
2. Bệnh viêm màng não lây như thế nào?
Bệnh lây qua đường hô hấp, siêu vi trùng hay vi trùng gây bệnh có trong các chất tiết đường hô hấp. Một số người lành khi hít phải chất tiết này khi người bệnh ho hay hắt hơi sẽ có thể bị bệnh.
Siêu vi trùng hoặc vi trùng khi vào cơ thể sẽ vào máu sau đó xâm nhập vào màng não và gây bệnh. Nếu tiếp xúc với bệnh nhân bị viêm màng não, một số trường hợp cần uống thuốc dự phòng tùy theo chỉ định của bác sỹ, tuy nhiên lây bệnh viêm màng não trực tiếp từ người sang người rất hiếm.
3. Ai có thể bị viêm màng não?
Bệnh viêm màng não có thể xảy ra ở mọi nơi, bất kỳ lứa tuổi và thời điểm nào. Tuy nhiên bệnh thường xảy ra ở trẻ em (nhất là trẻ em dưới 5 tuổi) vào mùa nắng nóng, do thói quen sinh hoạt và thời tiết làm trẻ em thường hay mắc các bệnh nhiễm siêu vi đường hô hấp .
Đó cũng là điều kiện để thuận lợi để một số vi trùng và siêu vi trùng xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây viêm màng não.
4. Các triệu chứng của viêm màng não như thế nào?
Dấu hiệu của bệnh viêm màng não có thể xuất hiện rất nhanh ngay trong ngày đầu tiên của bệnh hay xuất hiện sau một vài ngày sốt, ho, sổ mũi bằng các triệu chứng như sau:
- Trẻ lớn: sốt cao, than đau đầu, đau gáy, ăn kém, nôn ói, cổ cứng
- Trẻ nhỏ: sốt cao, bỏ bú, biếng chơi, ngủ nhiều, nôn ói, cổ cứng, trẻ còn thóp có thể thấy thóp phồng căng.
- Riêng trẻ dưới 3 tháng tuổi có thể không sốt mà chỉ có biểu hiện bỏ bú, khóc thét hay ngủ nhiều
Khi nặng hơn trẻ sẽ bị làm kinh, co giật, li bì, hôn mê. Các triệu chứng kể trên có thể không xảy ra theo trình tự và không xuất hiện ở mọi bệnh nhân. Các triệu chứng trên sẽ xuất hiện ngày càng nặng hơn nếu không được điều trị.
5. Bệnh viêm màng não diễn tiến như thế nào?
Diễn tiến bệnh tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh: nếu do vi trùng sẽ gây tử vong hay để lại di chứng nặng khi trẻ không được điều trị kịp thời. Còn nếu do siêu vi trùng thì bệnh sẽ tự khỏi cũng như đa số các trường hợp nhiễm siêu vi trùng khác (nhiễm siêu vi trùng đường hô hấp gây ra cảm cúm, ho, sổ mũi; nhiễm siêu vi trùng đường tiêu hóa gây ra tiêu chảy, ói).
Tuy nhiên, dù viêm màng não do vi trùng hay siêu vi trùng đều cần phải điều trị và theo dõi tại bệnh viện để phát hiện và xử trí kịp thời các biến chứng của bệnh. Mặt khác để chẩn đoán được viêm màng do vi trùng hay do siêu vi trùng thì cần phải có những xét nghiệm đặc biệt và theo dõi bởi bác sĩ có kinh nghiệm.
6. Làm thế nào để chẩn doán bệnh viêm màng não?
Để có thể biết được bệnh nhân có viêm màng não hay không và nguyên nhân là do vi trùng hay do siêu vi trùng thì cần phải làm các xét nghiệm, đặc biệt làxét nghiệm nước màng não (nước não tủy) và theo dõi cẩn thận tại bệnh viện. Một số phụ huynh không đồng ý cho bác sĩ lấy nước màng não xét nghiệm có thể gây chậm trễ cho việc chẩn đoán bệnh .
7. Bệnh viêm màng não có thể điều trị được hay không?
Để điều trị khỏi bệnh viêm màng não do vi trùng (viêm màng não mủ) cần phải nhập viện sớm, sử dụng kháng sinh thích hợp và nằm viện ít nhầt 10 ngày, trong khi viêm màng não do siêu vi trùng thì không cần thiết phải điều trị kháng sinh và thời gian theo dõi tại bệnh viện chỉ kéo dài từ 3 đến 5 ngày.
Viêm màng não là loại bệnh nặng cần được điều trị cấp cứu, nếu không điều trị hay điều trị trể bệnh có thể gây tử vong hay để lại những di chứng như điếc, mù lòa, động kinh, yếu liệt tay chân hay nặng hơn trẻ không còn nhận biết được người thân dù đã điều trị khỏi bệnh, nhưng nếu điều trị kịp thời trẻ sẽ khỏi bệnh và hoàn toàn bình thường.
8. Bạn sẽ làm gì nếu bạn nghĩ con bạn bị viêm màng não?
Bạn đến gặp bác sỹ càng sớm càng tốt vì dự hậu của bệnh viêm màng não tùy thuộc vào bệnh được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
Để phát hiện sớm bệnh viêm màng não cần mang trẻ đến bác sĩ khám khi trẻ có các dấu hiệu nghi ngờ như sốt cao, nôn ói, đau đầu, thóp phồng và cần mang đến bệnh viện ngay khi có có các dấu hiệu nặng như co giật, bỏ bú, bỏ ăn, li bì , hôn mê.
Đối với trẻ chưa thể đến bác sĩ khám ngay thì điều trị tại nhà chủ yếu là hạ sốt và quan trọng nhất là theo dõi tình trạng bệnh của trẻ. Nếu trẻ bị viêm màng não thì các triệu chứng sốt, nôn ói, đau đầu sẽ diễn biến ngày càng nặng hơn. Do đó khi thấy các triệu chứng trên ngày càng nặng hơn thì nên mang trẻ đến bệnh viện.
9. Có thuốc chủng ngừa viêm màng não ở Việt Nam không ?
Có thuốc chủng ngừa một vài loại viêm màng não riêng lẻ nhưng không có thuốc chủng ngừa tất cả các vi trùng gây viêm màng não. Tại Việt nam hiện có 2 loại thuốc chủng ngừa viêm màng não: viêm màng não mủ hay viêm màng não do Hib và viêm màng não do não mô cầu.
10. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh viêm màng não?
Để phòng ngừa bệnh viêm màng não nên giữ ấm, chăm sóc tốt trẻ những lúc thời tiết thay đổi và lúc có dịch cảm cúm, điều trị kịp thời khi trẻ bị viêm mũi họng hay viêm tai.
Việc phòng ngừa bằng thuốc chích ngừa chỉ có tác dụng đối với một số loại vi trùng gây ra viêm màng não. Đó là vắcxin phòng viêm màng não do HIB (Hémophillus influenza type B). Tuy nhiên chi phí rất cao khoảng gần 300.000 đồng cho 1 liều vắcxin ( cần phải chích từ 1 – 3 liều tùy theo tuổi và vắcxin này không cần thiết phải chích cho trẻ trên 5 tuổi vì vi trùng này rất khi ít gây viêm màng não ở trẻ trên 5 tuổi).
Ngoài ra còn có vắcxin phòng viêm màng não do não mô cầu (cần phải chích nhắc lại mỗi 3 năm cho trẻ trên 18 tháng tuổi).
ThS. BS. Lê Phan Kim Thoa, BV Nhi Đồng 1
