Đối với trẻ em, thiếu máu dinh dưỡng có thể gây chậm phát triển trí tuệ và thể lực, rất khó hồi phục sau này. Còn ở thai phụ, bệnh lý này làm tăng nguy cơ sẩy thai, đẻ non và mắc các bệnh nhiễm khuẩn. Đó là tình trạng lượng huyết cầu tố trong máu xuống thấp hơn bình thường do thiếu một hay nhiều chất cần thiết cho việc tạo máu.
Theo điều tra của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 30% dân số thế giới (700-800 triệu người) bị thiếu máu. Tại Việt Nam, bệnh lý này tập trung chủ yếu ở trẻ dưới 2 tuổi và phụ nữ có thai. Có đến 51% trẻ em 6-24 tháng tuổi và 32% phụ nữ có thai bị thiếu máu dinh dưỡng.
Có nhiều nguyên nhân gây thiếu máu dinh dưỡng:
– Nhiễm ký sinh trùng đường ruột.
– Xuất huyết trong các bệnh phụ khoa (rong kinh, u xơ tử cung…), xuất huyết tiêu hóa (viêm loét dạ dày, tá tràng…).
– Hấp thu kém (tiêu chảy, cắt dạ dày…).
– Thiếu dinh dưỡng, đặc biệt là sắt, axit folic, vitamin B12. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Các nghiên cứu cho thấy, hiện nay, lượng sắt từ bữa ăn của người Việt Nam chỉ thỏa mãn 30-50% nhu cầu về chất này. Những trẻ không bú mẹ, trẻ ăn dặm quá sớm, người ăn chay, ăn kiêng, ăn ít thức ăn động vật càng dễ bị thiếu máu.
Nếu bị thiếu máu ở mức độ nhẹ, người bệnh thường mau mệt mỏi, hay ngủ gật, kém tập trung, hay quên. Nếu thiếu máu ở mức độ nặng, bệnh nhân sẽ cảm thấy chóng mặt, hoa mắt, khó thở khi gắng sức, nhịp tim đập nhanh, dễ bị suy tim. Đó là do khả năng vận chuyển ôxy của hồng cầu giảm, gây thiếu ôxy ở tim, cơ bắp và não gây. Các triệu chứng thường thấy khác là:
– Da xanh, niêm mạc mắt và lòng bàn tay nhợt nhạt.
– Tóc dễ rụng, bạc màu.
– Móng tay, móng chân dẹt, lõm, biến dạng, mất bóng và có sọc.
– Sức đề kháng giảm, đau nhức trong xương, dễ mắc những bệnh nhiễm khuẩn.
Bác sĩ Lê Kim Huệ, Trung tâm Dinh dưỡng TP HCM, cho biết, những biểu hiện của thiếu máu thường không rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với bệnh cảm thông thường. Để có chẩn đoán chính xác, bệnh nhân cần được xét nghiệm máu.
Bác sĩ Huệ cũng cho biết, đối với trẻ em tuổi dậy thì, tình trạng thiếu máu làm bệnh nhân tiếp thu bài kém, hay ngủ gật, kết quả học tập giảm sút, dễ mắc những bệnh nhiễm trùng. Hậu quả trên thường được khắc phục sau khi bổ sung viên sắt. Đối với trẻ dưới 2 tuổi, bệnh lý này khiến trẻ bị chậm phát triển, suy dinh dưỡng, chậm biết ngồi, biết đi, chậm tăng cân và chiều cao. Trẻ bị thiếu máu từ trong bụng mẹ sẽ có chỉ số thông minh không cao; dù sau này được cung cấp đủ chất dinh dưỡng cũng khó phục hồi. Đối với phụ nữ có thai, thiếu máu làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong của mẹ và con khi sinh nở, tăng nguy cơ chảy máu và mắc các bệnh nhiễm trùng ở thời kỳ hậu sản.
Biện pháp tốt nhất để khắc phục thiếu máu dinh dưỡng là cải thiện chế độ ăn, đa dạng hóa bữa ăn, dùng nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc động vật, chứa nhiều sắt như thịt, gan, trứng, tiết. Ngoài ra, cần ăn thêm rau quả và thức ăn giàu vitamin C, vì chất này giúp cơ thể hấp thu tốt chất sắt. Cần hạn chế uống sữa trong bữa ăn vì sữa làm giảm khả năng hấp thu sắt của cơ thể.
Trẻ em đang tăng trưởng, phụ nữ ở độ tuổi sinh sản và phụ nữ sinh đẻ có nhu cầu về sắt cao hơn những người bình thường. Vì vậy, ngoài lượng sắt có trong bữa ăn, cần bổ sung thêm viên sắt. Mỗi năm, nữ giới từ 13 tuổi trở lên cần uống dự phòng viên sắt với liều 1 viên/tuần trong thời gian 4 tháng.
