Trong thời đại hiện nay, khi mà trẻ được sinh ra và lớn lên trong sự đủ đầy, sống trên Internet nhiều hơn, ít có cơ hội được trở về với nguồn cội, với cuộc sống đầy gian truân ở một vùng quê nào đó thì những giá trị sống đối với trẻ cũng đang ở thực trạng đáng buồn.
Một phụ huynh đã phân trần: “Sao tôi thấy việc giáo dục giá trị sống cho con cứ khách sáo thế nào ấy. Vợ chồng chúng tôi rất ngại ngần khi dạy con cái phải biết sống có lý tưởng, bao dung, độ lượng, cảm thông với mọi người”. Trong khi đó, một số trẻ từ 12-14 tuổi trao đổi với tôi rằng: “Cháu không biết những hành vi của mình thế nào là hư, không ai bảo cháu vì sao phải làm thế này và không được làm thế kia”.Ranh giới giữa hành vi ngoan và hư của trẻ đôi khi rất mong manh, khi trẻ không hiểu được giá trị thật của việc mình làm vì thế không biết mình đang đứng trước nguy cơ hư hỏng. Do đó, việc giáo dục giá trị sống cho trẻ là việc làm cực kỳ cấp thiết. Nhất là khi trẻ đang độ tuổi hoàn thiện nhân cách của mình (lứa tuổi teen).
Giáo dục giá trị sống là giáo dục cho trẻ tự rèn luyện mình để phát huy những giá trị tốt đẹp bên trong con người và biết điều chỉnh, hạn chế hành vi xấu, giúp trẻ nhận thấy những giá trị của bản thân và làm cho người khác hiểu được những giá trị của mình. Nhận thức được giá trị của mình, “biết mình biết ta” chính là cơ sở để trẻ biết định vị, định hướng và điều chỉnh hành vi của mình phù hợp với chuẩn mực xã hội. Trẻ hiểu được giá trị của sự cảm thông, bao dung, độ lượng… thì sẽ hiểu được một con người tốt là biết yêu thương và không bao giờ muốn có hành vi làm tổn thương người khác.
Những biểu hiện của giá trị sống mà cha mẹ cần giáo dục cho con:
1. Sống trong gia đình, cha mẹ hãy cho trẻ chứng kiến những việc làm đầy lòng nhân ái như chăm sóc ông bà chu đáo, biết giúp đỡ người nghèo khó. Dạy con biết nói lời xin lỗi, cảm ơn, làm những việc có ích cho mọi người…
2. Luôn dạy cho trẻ biết nghĩ đến người khác mỗi khi hành động, để chúng tự cân nhắc và quan tâm đến mọi người trong những tình huống cụ thể. Chẳng hạn như cha mẹ dạy con bài học nhặt được của rơi, trả người đánh mất. Ban đầu trẻ nghĩ rằng nhặt được của rơi thì mình có thể tự do sử dụng và không có lỗi gì cả. Nhưng cha mẹ có thể bảo trẻ đặt mình vào vị trí của người đánh mất để biết được nỗi đau khổ và thất vọng của người bị mất đồ. Nhờ đó, trẻ sẽ hình thành được cách sống chân thật và độ lượng hơn.
3. Trong quá trình trưởng thành, trẻ không thể tránh khỏi những lỗi lầm. Cha mẹ hãy khuyến khích trẻ chuộc lỗi. Khi trẻ có những hành vi sai trái, cha mẹ phải giúp trẻ nhận ra lỗi lầm, tỏ thái độ hối lỗi và nhận ra được hậu quả mà mình đã gây ra cho người khác, không đổ thừa mà biết nhận trách nhiệm về mình để tìm cách khắc phục. Khi trẻ nhận ra giá trị của việc công bằng, trẻ sẽ sống có trách nhiệm hơn và biết cư xử đúng đắn với người khác. Đồng thời, trẻ sẽ biết đấu tranh trước những hoàn cảnh bất công để bảo vệ quyền lợi cho mình và mọi người.
4. Cha mẹ hãy nuôi dưỡng lòng tự tin ở trẻ. Để xây dựng lòng tự tin ở trẻ, điều cốt yếu là các bậc cha mẹ cần phải tin vào ý tưởng và khả năng của trẻ. Trẻ sẽ sẵn sàng nỗ lực thực hiện khi biết rằng có thất bại cũng không bị cha mẹ chê trách. Nhờ tự tin, trẻ có thể xử lý những vấp váp gặp trên đường đời. Nếu trẻ ngại ngùng, do dự, thiếu quyết đoán, cha mẹ hãy động viên: “Thua keo này ta bày keo khác, con cứ cố gắng hết mình”. Bài học để trẻ tự tin là bắt đầu từ những việc làm đơn giản, quen dần với công việc, trẻ sẽ khéo léo hơn và biết sống có trách nhiệm với công việc của mình.
5. Một trong những biểu hiện của trẻ hư là nói dối. Cha mẹ đừng phản ứng quá gay gắt khi phát hiện con nói dối. Trước tiên phải tìm hiểu kỹ nguyên nhân. Đôi khi trẻ nói dối để che đậy những nỗi băn khoăn, lo lắng trong lòng hay thậm chí là để thăm dò ý kiến người lớn. Cha mẹ phải từng bước giúp trẻ phản ánh và diễn đạt sự thật. Trong quá trình giáo dục con, cha mẹ luôn nhắc nhở rằng “thái độ chân thành luôn tốt hơn sự giả dối”.
Giáo dục giá trị sống là một quá trình biến nhận thức thành hành động, nghĩa là cha mẹ không chỉ giúp con hiểu biết mà còn làm được những điều mình hiểu.
