Ngay từ khi được sinh ra, trẻ đã bắt đầu sử dụng những giác quan để học hỏi những điều mới mẻ, cảm nhận những điều mới lạ từ những trải nghiệm thực tế để rồi sử dụng các kỹ năng xử lý thông tin, hình thành nhận thức.
Mặc dù đến 5 tuổi, những giác quan của trẻ mới được phát triển một cách hoàn chỉnh, nhưng ở một mức độ nào đó thì hầu hết những kỹ năng về giác quan cơ bản đều đã có sẵn, ngay từ khi trẻ mới chào đời. Những kỹ năng về giác quan cơ bản bao gồm: nhìn, nghe, ngửi, ném và sờ.
Đặc điểm phát triển các giác quan theo từng tuổi
3 tuổi: Trẻ nhận biết được sự khác nhau giữa vật lớn và vật nhỏ; có thể giở sách và nhìn chăm chú; sắp xếp đồ vật theo hình dạng; đối chiếu những đồ vật có cùng màu sắc; lắng nghe và đáp lại những câu hỏi; thích thú nghe đọc truyện.
4 tuổi: Trẻ nhận biết và gọi chính xác tên một số màu; thích nghe âm phát ra của những từ ăn vần với nhau; nhớ các phần của câu chuyện; tập trung khi hoàn thành trò chơi ghép hình đơn giản; có xu hướng thích ăn nhiều hơn những món ăn mà trẻ giúp bạn chuẩn bị.
5 tuổi: Trẻ tích cực tham gia giao tiếp; lắng nghe chăm chú đối với những âm thanh và tiếng ồn lạ; khi người khác hỏi, có thể nói được tên và địa chỉ của mình; có thể tập trung quá mức vào một việc gì đó nên thường phớt lờ khi người lớn bảo phải ngừng lại; biết dùng cử chỉ để dỗ dành một người bạn đang khóc; đã hình thành một sự ưa thích rõ ràng đối với thức ăn.
Phối hợp các giác quan
Mỗi giác quan phát triển một cách riêng biệt và có những đặc tính riêng, nhưng đối với trẻ đang trong giai đoạn tăng trưởng và phát triển thường thì mỗi lần tương tác hoặc khám phá thế giới xung quanh đòi hỏi phải có sự phối hợp giữa hai hay nhiều hơn nữa các giác quan. Chẳng hạn, khi chơi với cái lúc lắc, trẻ cầm nó lên ( sờ – xúc giác), lắc ( nghe – thính giác), thậm chí còn cắn ( nếm – vị giác) hoặc ngửi ( khứu giác) nó nữa. Bằng cách sử dụng hai giác quan riêng biệt ở cấp độ cao hơn, thông tin từ các giác quan này kết hợp với nhau giúp trẻ có một khái niệm tổng thể về đồ vật đang ở trước mặt.
Học hỏi thông qua các giác quan
Theo thời gian, kỹ năng về các giác quan của trẻ ngày càng hoàn thiện hơn và song song với điều đó, trẻ cũng học hỏi được nhiều điều từ những trải nghiệm về tri giác. Nói cách khác, trẻ thu nhập kiến thức thông qua việc sử dụng những giác quan khác nhau và hình thành những hiểu biết mới mẻ từ những trải nghiệm đó.
Trong khoảng thời gian từ 2 đến 5 tuổi, hình thức học hỏi thông qua các giác quan này trở nên mạnh mẽ hơn và khả năng phân biệt giữa hàng loạt hình ảnh, âm thanh, mùi vị, xúc giác của trẻ cũng đã tiến bộ rõ rệt.
