Táo bón kéo dài dễ khiến cho trẻ chậm lớn, suy dinh dưỡng. Chính vì vậy, để phòng bệnh táo bón cho bé bố mẹ nên cho bé uống nhiều nước trái cây, ăn nhiều chất xơ, tập thói quen đi tiêu điều độ.
BS Hoàng Lê Phúc, Trưởng khoa Tiêu hóa, BV Nhi Đồng 1, TP HCM hướng dẫn cách phòng ngừa và điều trị táo bón cho trẻ tại nhà, như sau.
Các thời điểm trẻ dễ bị táo bón
Sau khi chào đời, trẻ thường bắt đầu bị táo bón vào lúc tập ăn dặm. Nguyên nhân do đang từ bú mẹ hoặc bú bình chuyển sang ăn đặc, không đủ chất xơ và uống không đủ nước.
Thời điểm tiếp theo là khi bé tập ngồi bô hay ngồi bồn cầu. Ngoài chế độ ăn thiếu chất xơ, nguyên nhân khiến các bé bị bón ở giai đoạn này còn do chúng không thích hoặc chưa sẵn sàng để ngồi vào “chỗ mới”. Sự thay đổi này khiến bé cố gắng nín nhịn dẫn tới táo bón.
Cuối cùng là giai đoạn đi học. Nguyên nhân do một số bé miễn cưỡng phải dùng nhà vệ sinh tại trường vì chúng không quen hoặc quá “công cộng”, điều này có thể dẫn đến việc nín đi tiêu.
Cách phòng ngừa
Vào thời điểm bé tập ngồi bô, cha mẹ cần lưu ý tạm thời ngưng việc huấn luyện nếu bé tỏ ý không thích vị trí quá mới mẻ này. Bù lại, nên khuyến khích bé một cách tích cực, ngay khi bé cảm thấy muốn đi tiêu.
“Hãy đảm bảo có chỗ dựa vững chắc cho bàn chân của bé, đặc biệt là khi dùng bồn cầu có kích thước của người lớn. Chỗ dựa bàn chân rất quan trọng vì chúng giúp bé cảm thấy vững chắc hơn nên có thể an tâm. Ngoài ra nên chọn một thời điểm ngồi cầu nhất định ngày này qua ngày khác để tạo thói quen cho trẻ. Tốt nhất là sau bữa ăn”, bác sĩ Phúc nói.
Khi bé đến tuổi đi học, phụ huynh cần tiếp tục theo dõi việc đi tiêu của con. Cha mẹ nên theo dõi bé đi tiêu như thế nào ở nhà, đặc biệt là vào cuối tuần. Hỏi xem liệu bé có gặp vấn đề gì không khi cố gắng đi tiêu ở những nơi không phải là nhà, nếu do thời gian bị hạn chế hoặc do mắc cỡ, bạn có thể làm việc với nhà trường để tìm ra giải pháp thích hợp.
Cách điều trị tại nhà
Đa số các trường hợp táo bón đều có thể điều trị tại nhà bằng các biện pháp khá đơn giản và bắt đầu có hiệu quả trong vòng 24 giờ. Tùy thuộc vào tuổi của bé mà cha mẹ có thể thực hiện các cách điều trị khác nhau.
Với trẻ từ 4 tháng tuổi trở xuống, cha mẹ có thể cho bé uống một số loại nước trái cây để điều trị táo bón như mận, táo, lê (những loại nước trái cây khác không hiệu quả bằng). Khi bé 4-8 tháng tuổi, bé có thể uống 6-120 ml nước trái cây nguyên chất mỗi ngày, bé 8-12 tháng tuổi có thể cho đến 180 ml một ngày.
Nếu bé bắt đầu ăn thức ăn đặc, cha mẹ có thể dùng bột ngũ cốc lúa mạch thay cho bột ngũ cốc gạo. Bé cũng có thể thử các loại trái cây có nhiều chất xơ và rau (nghiền nát) bao gồm mơ, khoai lang, lê, mận, đào, đậu, đậu Hà Lan, bông cải, hoặc cải bó xôi. Cha mẹ cũng có thể trộn nước trái cây, rau cải đã nghiền nát với bột ngũ cốc.
Chất sắt trong sữa công thức của trẻ nhỏ không gây ra hoặc làm nặng thêm tình trạng táo bón vì liều sắt rất nhỏ. Vì vậy, việc đổi sang sữa có nồng độ sắt thấp là không cần thiết vì điều này không có tác dụng.
Si rô sắt chứa nồng độ sắt cao hơn, và đôi khi có thể gây táo bón. Vì vậy, đối với những trẻ nhỏ cần uống giọt sắt đôi khi cũng cần thay đổi chế độ ăn hoặc cần có chế độ điều trị khác để đảm bảo bé không bị táo bón.
Với trẻ lớn, nếu bé chỉ bị táo bón trong thời gian ngắn vài ngày, có thể chỉ cần thay đổi các loại thức ăn bé đang dùng để bé đi phân mềm và không đau. Phụ huynh có thể cho trẻ uống nước trái cây. Trẻ 1-6 tuổi, không cho quá 120-180 ml nước trái cây nguyên chất mỗi ngày, trẻ trên 7 tuổi có thể uống tối đa 1-2 ly 120 ml một ngày.
Bố mẹ không cần thiết phải cho bé uống nhiều nước để điều trị táo bón. Đối với bé trên một tuổi, đủ nước được lấy mốc là 960 ml chất lỏng (nước chín hoặc các loại nước khác không phải sữa) trong một ngày. Nếu bé không khát thì không cần thiết hoặc không có lợi ích gì để uống nhiều hơn lượng nước này.
Cha mẹ cần lưu ý nuôi dưỡng bé bằng chế độ ăn cân bằng đủ 4 nhóm thực phẩm. Đừng ép bé phải ăn cho được ngay các thức ăn này và đừng dùng một chế độ ăn nhiều chất xơ thay cho các phương pháp điều trị khác. “Chúng ta cần bé tăng trưởng và phát triển hoàn hảo chứ không riêng hết táo bón. Chế độ ăn dư chất xơ sẽ làm bé mất cơ hội ăn các nhóm thực phẩm khác chẳng hạn chất đạm. Bạn nên nhớ chỉ cần đủ và cân bằng”, bác sĩ Phúc khuyên.
Cũng theo bác sĩ Phúc, nếu đã áp dụng các biện pháp trên mà bé vẫn táo bón có thể bé không dung nạp được với đạm sữa bò. Bạn có thể phải bỏ sữa bò và các sản phẩm từ sữa bò như sữa chua, phô mai và kem trong 1-2 tuần. Nếu không cải thiện thì có thể cho bé dùng sữa bò trở lại và đưa đến bác sĩ. Khi bé đã biết ngồi bô/bồn cầu rồi mới bị bón, nên khuyến khích bé ngồi bô/bàn cầu 5-10 phút sau bữa ăn, từ hai đến ba lần mỗi ngày, một cách đều đặn.
Khi nào cần đến bác sĩ?
Phải đi ngay khi bé đau bụng dữ dội. Bé nhỏ hơn 4 tháng chưa đi tiêu sau 24 giờ so với bình thường (ví dụ bình thường bé 2 ngày đi tiêu một lần, nay đã 3 ngày vẫn chưa đi). Bé nhỏ hơn 4 tháng tiêu phân cứng thay vì phân mềm hoặc sệt, tiêu phân có máu, đau khi đi tiêu.
