Việc chuẩn đoán và điều trị bệnh nấm miệng Candida ở trẻ em không khó, tuy nhiên nhiều mẹ lại tự ý mua thuốc cho bé uống khiến bệnh trở nặng hơn.
Trong nhiều trường hợp, bé không bị nấm miệng nhưng một số mẹ nghĩ con mắc bệnh này nên tự ý cho bé uống thuốc rơ miệng kháng nấm không cần thiết trong thời gian dài, làm tổn thương các nụ vị giác trên lưỡi bé, gây đau và làm trẻ mất cảm giác ngon miệng khi ăn.
Nấm Candida bình thường vẫn thường trú trên cơ thể, không xâm lấn gây bệnh và có 40%-60% dân số là người lành mang loại nấm này. Candida bình thường tồn tại ở da, hệ tiêu hóa, cơ quan sinh dục nữ… và có nhiều chủng khác nhau, trong đó chiếm tỷ lệ cao nhất là chủng Candida albicans 70%. Trẻ em thường nhiễm nấm Candida trong lúc sinh khi mẹ bị nấm Candida âm đạo lúc mang thai. Mệng trẻ sơ sinh có pH thấp thuận lợi cho nấm phát triển, với nấm Candida có 0,5-20% nhũ nhi khỏe mạnh và 50% trẻ nhiễm HIV-AIDS.
Những yếu tố thuận lợi khiến nấm ở miệng phát triển gây bệnh gồm miễn dịch trẻ chưa trưởng thành, vệ sinh răng miệng kém, đặc biệt bé có mang dụng cụ chỉnh nha gây khó khăn cho vệ sinh răng miệng, suy giảm miễn dịch (HIV- AIDS, ung thư , thuốc ức chế miễn dịch- hóa trị liệu ung thư…), dùng corticoid, kháng sinh kéo dài, suy dinh dưỡng, chấn thương tại chỗ, tiểu đường…
Chẩn đoán bệnh này chủ yếu dựa vào thăm khám lâm sàng, xét nghiệm hiếm khi cần thiết. Nấm Candida ở miệng có thể không triệu chứng, phát hiện tình cờ khi thăm khám bệnh lý khác hay do thấy những mảng trắng trên nền hồng ban ở niêm mạc má hay lưỡi. Nấm miệng có thể làm trẻ biếng ăn, ăn không ngon, đau rát họng, kích thích, nôn ói.
Khám miệng bé thấy các mảng trắng như sữa phủ trên nền hồng ban – dính chặt vào niêm mạc lưỡi, má…, khó bóc tách và khi cố bóc tách có thể gây chảy máu. Đa số dạng giả mạc trắng, một số dạng bạch sản, tăng sản lưỡi hay viêm lưỡi dạng hình thoi ở giữa lưỡi. Trẻ dùng corticoid hít hay xông trong dự phòng suyễn mà không súc miệng sau xịt có thể bị nấm miệng dưới dạng hồng ban ở vùng vòm họng.
Với trẻ khỏe mạnh thì rơ miệng tại chỗ bằng thuốc kháng nấm nystatin dạng uống nghiền nát hay dạng bột hòa nước là chọn lựa an toàn, tuy nhiên dạng hoạt chất này có vị khó chịu và một số trẻ không chấp nhận mùi vị này. Miconazole oral gel rơ miệng tại chỗ hiệu quả hơn nystatin, mùi vị được các trẻ chấp nhận tốt. Hơn nữa, dạng bào chế dạng gel thuận tiện cho bà mẹ trong sử dụng và không mắc công phải nghiề
n thuốc. Fluconazole không được chấp thuận dùng cho trẻ có hệ miễn dịch bình thường, mặc dù có hiệu quả. Thuốc tím Gentian có thể hiệu quả nhưng gây loét niêm mạc và bẩn da áo quần. Cha mẹ tuyệt đối không nên dùng mật ong rơ lưỡi cho trẻ nhũ nhi vì mật ong có thể chứa bào tử vi khuẩn clostradium botulinum, chuyển dạng thành vi khuẩn sống gây nguy hiểm cho trẻ.
Vì rơ miệng có thể kích thích gây nôn ói cho trẻ nên để có hiệu quả và dễ chịu cho bé thì thời điểm thực hiện tốt nhất là lúc bụng bé đói. Mẹ cần vệ sinh tay sạch sẽ, rồi lấy miếng gạc rơ miệng quấn quanh ngón tay (ngón chọn để rơ miệng phải có kích cỡ phù hợp độ rộng của miệng bé) và nhúng trong nước chín để nguội để làm mềm miếng gạc, tránh ma sát làm đau bé.
Mẹ cần dùng miệng gạc thấm thuốc chống nấm nystatin đã được nghiền nát hay miconazole oral gel với lớp mỏng vừa đủ. Nếu bé nấm miệng nhiều nơi thì mẹ nên vệ sinh theo thứ tự hai bên má trước, vùng khẩu miệng và lưỡi sau cùng từ ngoài vào trong để giảm thiểu nguy cơ nôn ói cho trẻ.
Khi đã điều trị đúng cách và đủ liều mà nấm miệng vẫn kéo dài hoặc tái phát sau điều trị thì bé có thể bị tái lây nhiễm từ các dụng cụ sinh hoạt có nhiễm nấm Candida chưa được làm sạch hoặc thay thế như núm vú giả, bàn chải và đồ chơi bị nhiễm, núm vú bà mẹ mang nấm Candida (núm vú mẹ đau, rát, bỏng, ngứa hay hồng ban…), dùng kháng sinh kéo dài, hay bé bị suy giảm miễn dịch.
