Bước vào tuổi dậy thì, cơ thể của các em sẽ có những thay đổi rõ ràng về mặt thể chất, kéo theo đó là những biến đổi về mặt tâm lý, tình cảm. Hiểu được những đặc điểm này, các bậc cha mẹ cần phải biết cách giáo dục trẻ và không bị sốc khi thấy con mình bỗng dưng trở nên bướng bỉnh.
Theo chuyên viên tâm lý Trần Đăng Thảo, Văn phòng tư vấn TT&T, Tổng đài 1088 TP HCM, tuổi dậy thì trung bình bắt đầu từ 10 đến 13 tuổi. Lúc này cơ thể các em có những thay đổi rõ ràng về mặt thể chất, kéo theo đó là những biến đổi về mặt tâm lý, tình cảm. Hiểu được những đặc điểm này, cha mẹ sẽ biết cách giáo dục trẻ và không bị sốc khi thấy con mình bỗng dưng trở nên bướng bỉnh.
Về mặt tâm lý, tình cảm, trẻ ở tuổi tuổi vị thành niên sớm (từ 10 đến 13 tuổi) bắt đầu hình thành tư duy trừu tượng và dần trưởng thành trong suy nghĩ. Các em manh nha ý thức được mình không còn là trẻ con nữa nên mong muốn được cha mẹ và người khác tôn trọng mình như một “người lớn thực thụ”. Lúc này trí tò mò thôi thúc trẻ có những hành động vượt ra khỏi khuôn khổ nhằm khám phá những điều mới lạ để khẳng định mình đã lớn.
Vì thế cha mẹ đừng ngạc nhiên khi thấy con bắt đầu quan tâm đến những thay đổi của cơ thể khi so sánh với các bạn cùng trang lứa. Đặc biệt các bé gái thường trở nên nhạy cảm thái quá, dễ lo lắng, buồn rầu về những nhược điểm trên cơ thể của mình và tự hỏi “sao mình không cao bằng bạn Lan?”, “mình không đẹp bằng bạn Hằng”, “sao mình béo quá”…. Đặc biệt, các em luôn thích khám phá tò mò về cơ quan sinh dục và các hành vi liên quan đến tính dục.
Chính sự thay đổi về hormone và các đặc điểm sinh học của cơ thể đã thôi thúc các em quan tâm nhiều hơn đến bạn bè và nảy sinh tình cảm với bạn khác giới. Nhu cầu mở rộng “quan hệ xã hội” này cho thấy mong muốn tách khỏi sự bảo hộ của bố mẹ, gia đình để từng bước khẳng định bản thân của trẻ.
Ở độ tuổi 14-16, các em dành sự quan tâm đặc biệt hơn đến diện mạo, vóc dáng, ưu nhược điểm trên cơ thể. Lúc này tính cách trẻ phát triển theo xu hướng mưu cầu sự độc lập, tự khẳng định bản thân, muốn tách khỏi kiểm soát của gia đình, mở rộng hơn nữa các mối quan hệ xã hội, đồng thờ muốn tự quyết định các vấn đề liên quan đến bản thân mình. Khi đó, trẻ rất xem trọng tình bạn và thường chịu ảnh hưởng của bạn bè, dù đó là bạn tốt hay xấu.
Đây là giai đoạn phát triển mạnh về tư duy trừu tượng, kỹ năng phân tích và nhận thức cao hơn về hành vi của mình. Do suy nghĩ còn non nớt nên các em không ý thức được những hậu quả từ hành vi của mình. Vì thế lúc này cha mẹ cần quan tâm sát, dạy con biết chọn bạn mà chơi, không nên giao du với những đối tượng xấu.
Một vấn đề nổi trội ở lứa tuổi này là các em bắt đầu chú ý đặc biệt đến bạn khác giới. Những rung động đầu đời dễ khiến trẻ nhầm lẫn giữa tình bạn và tình yêu. Tuy nhiên dù sao lúc này các em vẫn là trẻ con với những đặc điểm dễ thay đổi tình cảm kiểu sớm nắng chiều mưa, khi mong muốn điều gì các em thường muốn thỏa mãn ngay nhưng sau khi có được lại dễ chán. Do đặc điểm thích tò mò cùng với mong muốn khám khá năng lựa hoạt động tình dục của mình nên các em dễ bốc đồng, hành động theo bản năng, song không ý thức được nguy cơ nên dễ gây hậu quả đáng tiếc.
Chuyên viên tâm lý Đăng Thảo nhìn nhận, nhu cầu tìm hiểu về tâm sinh lý và giới tính của bản thân trẻ giai đoạn này là chính đáng và phù hợp sự phát triển lứa tuổi. Tuy nhiên phụ huynh vẫn còn tâm lý e ngại, tránh nói chuyện với con về những chuyện tế nhị này. Vì thế để thỏa mãn trí tò mò, trẻ thường tự lên mạng tìm hiểu hoặc học hỏi từ bạn bè. Đa phần những thông tin mà trẻ tìm được mang tính “kích thích bản năng” hơn là giáo dục giới tính. Hơn nữa khi tự tìm hiểu trên mạng, trẻ rất dễ sa đà vào những trang web có nội dung xấu, đồi trụy, dẫn đến những nhận thức lệch lạc về tình yêu và tình dục.
“Vì thế cha mẹ cần chủ động cung cấp sách, tài liệu mang tính giáo dục đúng đắn về giới tính, tình dục cũng như những thay đổi về tâm sinh lý phù hợp với lứa tuổi của con trẻ. Tốt nhất cha mẹ nên đọc trước rồi giải thích cho trẻ hiểu hoặc cùng đọc với con. Nếu e ngại, cha mẹ có thể để sách trên bàn cho con tự tìm hiểu và nên nhớ sách phải phù hợp với tuổi của trẻ”, ông Thảo khuyên.
