Gần đây, có nhiều vụ bạo lực học đường gây xôn xao dư luận. Trong đó, phần nhiều là do rối loạn ứng xử, khiến trẻ thường có những hành vi khó được chấp nhận như nói dối, đánh nhau; hoặc dẫn đến sa sút việc học tập và lạm dụng rượu, xì ke…
Điều đáng lo là tỉ lệ trẻ rối loạn ứng xử không thấp; như tại Mỹ, một nước giàu và tiên tiến, nhưng cũng có đến 5% trẻ trong độ tuổi 5-15 có những hành vi rối loạn ứng xử.
Nhiều nguyên nhân gây rối loạn ứng xử
Rối loạn cách ứng xử là khi trẻ có các hành vi chống đối xã hội. Mọi trẻ đều có thể thỉnh thoảng phá luật, nhưng ở trẻ có rối loạn ứng xử thì những hành vi phá luật và bất thường cứ lặp đi lặp lại.
Đó có thể là hành động trộm cắp, nói dối, phá hoại tài sản… Ngoài ra, trẻ cũng hay phá luật lệ tại nhà và trong trường học như: trốn học, bỏ nhà đi bụi, tẩu thoát, có hành động hung hăng, làm hại thú vật, bắt nạt người khác, thậm chí là tấn công người khác, đánh bạn, đập phá cửa hàng, gây cháy nổ…
Ngoài ra, trẻ có thể có những rối loạn tâm lý khác như trầm cảm, lo âu, tăng động, kém tập trung, và đáng lo ngại nhất là lạm dụng rượu, xì ke.
Không chỉ gây chậm nói, TV ảnh hưởng xấu đến tâm lý của trẻ.
Có nhiều nguyên nhân có thể gây rối loạn ứng xử. Có thể do tính khí của trẻ; do trẻ bị tổn thương não, có vấn đề khó khăn trong việc xử lý thông tin, gia đình có vấn đề (về ứng xử, cha mẹ bất hòa, thường xuyên bạo lực với nhau)… Cũng có trường hợp trẻ phải chịu một áp lực nào đó trong chuyện học, trong tình cảm (bị bạn ruồng bỏ, đơn độc vì là con duy nhất trong gia đình)…
Một nguyên nhân có ảnh hưởng cũng rất quan trọng là môi trường sống, chịu ảnh hưởng của các phương tiện truyền thông, phim ảnh hoặc các trò chơi điện tử có bạo lực…
Rối loạn ứng xử cần trị liệu tâm lý
Rối loạn ứng xử có nhiều tác động xấu đến đời sống của trẻ và người xung quanh, trẻ thường vi phạm kỷ luật và có hạnh kiểm xấu; thậm chí phải nhận lãnh hậu quả nghiêm trọng về luật pháp. Điều đáng lo nhất là rối loạn ứng xử có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.
Nếu trẻ lặp đi lặp lại nhiều lần các hành vi hung hăng, phá hoại thì nên đưa trẻ đến khám tâm lý để tìm hiểu những yếu tố góp phần vào các rối loạn hành vi của trẻ. Tùy theo tình trạng cụ thể, trẻ sẽ được áp dụng các hình thức điều trị như:
- Trị liệu tâm lý cá nhân giúp trẻ hiểu những lý do khiến trẻ hành động không tốt, được áp dụng khi nhà trị liệu tâm lý đã tạo được niềm tin và cảm gíac tiếp xúc cởi mở, thoải mái nơi trẻ.
- Trị liệu tâm lý theo nhóm có thể hữu ích cho trẻ vị thành niên vì các em dễ dàng tiếp cận với các bạn cùng trang lứa hơn với nhà trị liệu.
- Trị liệu nhận thức-hành vi tập trung vào kỹ năng giải quyết vấn đề nhằm giúp trẻ nhận thức nguyên nhân và hậu quả của các vấn đề và cách ứng xử mới với các tình huống.
Ngoài ra, các nhà trị liệu còn huấn luyện cách xử trí của phụ huynh để giúp bậc làm mẹ biết cách tương tác với con và để trẻ tránh những hành vi không thể chấp nhận được. Đồng thời cũng cần có sự can thiệp của trường học, đặc biệt là ở trẻ khiếm khuyết học tập cần có chương trình giáo dục đặc biệt. Trong một số trường hợp, nếu có kèm theo trầm cảm hoặc tăng động/kém tập trung, trẻ có thể được điều trị bằng thuốc.
Việc điều trị rối loạn ứng xử cũng không quá khó khăn, chỉ cần cha mẹ luôn quan tâm, kịp thời phát hiện những bất thường nơi trẻ và sớm đưa con đi trị liệu tâm lý thì chắc rằng trẻ sẽ có được cuộc sống tươi đẹp và luôn được mọi người yêu thương.
BS Phạm Ngọc Thanh (Bệnh viện Nhi Đồng 1)
