Đúng như tên gọi của nó, vi chất dinh dưỡng là những chất cơ thể không cần nhiều, nhưng nếu thiếu sẽ gây tác hại đối với sức khoẻ. Trong đó, vitamin A, sắt, iốt và kẽm là những vi chất mà cơ thể trẻ em rất dễ thiếu. Ngay cả trẻ không bị suy dinh dưỡng vẫn có thể thiếu vi chất do cách nuôi dưỡng chưa hợp lý.
Vi chất, nhỏ mà không nhỏ
Vi chất dinh dưỡng rất cần cho sự phát triển của trẻ cả về thể chất lẫn trí não. Nhu cầu những chất này rất nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn và lại dễ bị thiếu trong chế độ ăn.
Vitamin A: rất cần cho sự tăng trưởng, giúp sáng mắt, tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng, giúp làn da mềm mại và khoẻ mạnh. Biểu hiện sớm nhất của thiếu vitamin A là chứng quáng gà (mắt không nhìn rõ lúc chiều tối), nặng hơn sẽ là khô mắt, nếu không được điều trị sẽ dẫn đến loét giác mạc gây mù loà. Thiếu vitamin A cũng làm cho trẻ chậm tăng trưởng, dễ bị các bệnh nhiễm trùng như viêm hô hấp, tiêu chảy, nhiễm trùng da.
Sắt: là chất quan trọng tham gia quá trình tạo máu và một phần cấu trúc của bộ não. Thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt làm giảm phát triển thể chất, trí tuệ, giảm sức đề kháng của cơ thể đối với nhiễm trùng và giảm khả năng hoạt động thể lực. Trẻ sẽ chậm phát triển, sức đề kháng kém, mau quên, kém tập trung, dễ ngủ gật trong lớp, mau mệt khi chạy nhảy, vui chơi.
Kẽm: là thành phần của trên 300 enzyme tham gia vào các hoạt động của cơ thể như tăng hấp thu, tăng tổng hợp chất đạm, tăng cảm giác ngon miệng, làm mạnh hệ thống miễn dịch, giúp trẻ tăng trưởng chiều cao. Thiếu kẽm sẽ làm cho trẻ thấp lùn, biếng ăn, dễ bị bệnh nhiễm trùng.
Iốt: cần thiết để tuyến giáp tổng hợp hormon giáp T3 và T4, giúp cho sự tăng trưởng của cơ thể, sự hình thành và phát triển của não. Trẻ bị thiếu iốt từ trong bào thai sẽ bị tổn thương não nặng nề gây đần độn và các khuyết tật thần kinh khác. Thiếu iốt ở giai đoạn não trẻ phát triển nhanh, đặc biệt là dưới hai tuổi, sẽ để lại hậu quả nặng nề. Trẻ em tuổi học đường nếu bị thiếu iốt sẽ giảm chỉ số thông minh, học tập kém.
Vì sao trẻ dễ thiếu vi chất?
Có nhiều nguyên nhân, trong đó thường gặp nhất là những thói quen sau:
– Bà mẹ lúc mang thai ăn không đủ chất hoặc quá kiêng cữ trong ăn uống khiến dự trữ vitamin A và sắt ở trẻ thấp. Bà mẹ ít sử dụng thực phẩm giàu iốt lúc mang thai và cho con bú cũng làm trẻ bị thiếu iốt.
– Trẻ sanh ra không được bú sữa mẹ ngay, vì sữa mẹ, đặc biệt là sữa non rất giàu vitamin A. Chất sắt trong sữa mẹ không cao nhưng cơ thể trẻ hấp thu tốt hơn sắt có trong sữa bò.
– Chế độ ăn của trẻ thiếu thực phẩm giàu vitamin A, sắt, kẽm, đặc biệt là thực phẩm nguồn gốc động vật như thịt, cá, gan, trứng. Hoặc bữa ăn thiếu chất béo giúp hấp thu tốt vitamin A, thiếu vitamin C giúp hấp thu chất sắt.
– Không sử dụng muối iốt trong chế biến thức ăn sẽ làm cho trẻ thiếu iốt.
– Trẻ nhỏ dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng và nhiễm giun làm hao hụt vitamin A cùng chất sắt, kẽm.
Bổ sung vi chất đúng cách
Để phòng ngừa thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ, các gia đình cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Có một chế độ dinh dưỡng tốt trong thai kỳ và ngay cả sau sanh. Nên uống viên sắt và axit folic mỗi ngày suốt thai kỳ đến sau sanh một tháng.
- Nuôi con bằng sữa mẹ, cho bú sớm ngay sau sanh để trẻ nhận được sữa non.
- Ăn giặm đúng thời điểm (từ sáu tháng tuổi) và đúng cách (đủ bốn nhóm thực phẩm).
- Tập cho trẻ ăn đa dạng các loại thực phẩm.
- Biết lựa chọn thực phẩm giàu dinh dưỡng.
- Dùng muối iốt trong chế biến thức ăn hàng ngày (không nêm mặn).
- Bổ sung vitamin A, sắt, kẽm khi bị thiếu hụt hoặc có nguy cơ thiếu hụt.
TS.BS Trần Thị Minh Hạnh – Trưởng khoa dinh dưỡng cộng đồng, trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM
