Chấn thương răng là một tình trạng cấp cứu rất hay gặp ở khoa răng trẻ em, các phòng khám răng hàm mặt và bệnh viện. Nhiều người nghĩ rằng, răng sữa sau này sẽ thay nên vấn đề chấn thương răng sữa là không quan trọng nên không quan tâm nhiều đến vấn đề điều trị và đã để lại những hậu quả đáng tiếc cho trẻ. Chấn thương răng có thể gây ra nhiều biến chứng và di chứng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe toàn thân cũng như tại chỗ cho hàm răng vĩnh viễn.
Trẻ nào hay bị chấn thương răng?
Trẻ em dưới 3 tuổi, đặc biệt các trẻ hơn 1 tuổi, lúc bắt đầu học đi, khám phá xã hội bên ngoài thường gặp tai nạn gây chấn thương răng sữa nhất. Chấn thương răng sữa hay xảy ra ở nhà hoặc ở nhà trẻ, trường học. Khi trẻ đi, chạy, nô đùa có thể xảy ra các va đập hoặc ngã làm răng bị chấn thương. Các trẻ trai thường bị chấn thương nhiều hơn trẻ gái vì hay nghịch hơn, hiếu động hơn. Chấn thương hay gặp ở xương hàm trên hay hàm dưới, trong các răng thì răng cửa giữa hay bị chấn thương nhất. Trẻ bị vẩu xương hàm cũng có nguy cơ bị chấn thương răng cao hơn. Trẻ bị động kinh, bị ngược đãi cũng là những trẻ thường xuyên bị chấn thương răng, do vậy chúng ta cần phải có các biện pháp dự phòng thích hợp.
Triệu chứng lâm sàng
Khác với người lớn, vì xương ổ răng của trẻ em còn mềm, hệ thống dây chằng quanh răng lỏng lẻo hơn, do vậy khi có chấn thương răng thì răng ít bị gãy hơn so với người lớn nhưng hay bị lung lay, di lệch sang bên, lún vào bên trong xương hàm hoặc rơi ra ngoài huyệt ổ răng. Nếu răng bị gãy thì cũng có rất nhiều kiểu khác nhau: có thể gãy thân răng, chân răng hoặc cả thân và chân răng, tùy theo mức độ, vị trí gãy mà nha sĩ có phương pháp điều trị khác nhau. Khi trẻ bị va đập, té ngã, nếu có chấn thương răng thì hiếm khi chỉ có chấn thương răng đơn thuần mà thường có tổn thương niêm mạc hoặc xương ổ răng kèm theo. Niêm mạc môi, miệng, xương ổ răng có thể bị va đập sưng nề hoặc rách, chảy máu với nhiều mức độ khác nhau tùy tình huống tai nạn. Ngoài ra cũng có thể có gãy xương hàm, trật khớp thái dương hàm hoặc các chấn thương khác đặc biệt như mắt, tai mũi họng, sọ não kèm theo.
Xử trí chấn thương răng sữa
Theo quan điểm về răng, chấn thương răng là một cấp cứu thực sự. Thầy thuốc cần phải làm an lòng trẻ và bố mẹ ngay từ lúc mới tiếp xúc. Gia đình cần cung cấp cho thầy thuốc biết tình huống, thời gian xảy ra tai nạn, tuổi bệnh nhân… Thầy thuốc cần phải thăm khám một cách tỉ mỉ và toàn diện trong miệng, ngoài miệng và toàn thân để tránh bỏ sót tổn thương và có các biện pháp xử trí kịp thời. Các mảnh răng bị vỡ, răng rơi ra ngoài, đờm dãi có thể là các dị vật ảnh hưởng đến hô hấp, do vậy cần phải được chú ý và làm sạch. Xquang là thăm khám hỗ trợ cần thiết, cho phép xác định các đường gãy, gãy xương ổ răng phối hợp, tương quan tuỷ/đường gãy, tương quan răng sữa/mầm răng vĩnh viễn, mức độ đóng chóp, thay đổi các góc…
Xử trí chấn thương răng sau khi đã xử trí các loại chấn thương phối hợp khác làm ảnh hưởng đến tính mạng hoặc các cơ quan, bộ phận khác có chức năng quan trọng hơn. Cần chú ý tiêm phòng uốn ván cho trẻ.
Các phương pháp điều trị rất phong phú tùy theo trường hợp có thể theo dõi tủy răng, mài chỉnh khớp cắn, cắm lại răng, nắn chỉnh răng, cố định răng.
Xử trí lún răng sữa: Cần căn cứ vào vị trí di lệch của chóp răng so với mầm răng sữa. Trường hợp chân răng trượt về phía tiền đình, xa mầm răng vĩnh viễn, bảo tồn răng, theo dõi 1-6 tháng, nếu không mọc được, phải nhổ răng. Trường hợp chân răng trượt về phía khẩu cái, khoảng cách giữa chân răng và mầm răng vĩnh viễn hẹp, cần nhổ răng nhẹ nhàng, tránh sang chấn mầm răng bên dưới.
Xử trí lung lay răng sữa: Cố định răng. Nếu răng lung lay quá nhiều hoặc sắp đến tuổi thay thì có thể nhổ bỏ. Theo dõi tình trạng tủy răng, điều trị tủy nếu cần thiết.
Răng sữa rơi ra ngoài: Khác với răng vĩnh viễn rơi ra ngoài, không có chỉ định cấy ghép lại răng cho răng sữa
Chấn thương răng sữa có thể gây ra những hậu quả gì?
Sung huyết tuỷ: Răng nhạy cảm với gõ. Răng có thể hồi phục hoàn toàn hoặc trở nên trầm trọng do tắc nghẽn mạch máu ở vùng chóp gây hoại tử tuỷ.
Chảy máu tuỷ: Do sung huyết, các mao quản bị chảy máu để lại những mảnh vụn đọng lại trong ống ngà. Trường hợp nhẹ, máu sẽ tiêu đi và có sự đổi màu ít, sẽ nhạt dần sau vài tuần. Trong những trường hợp trầm trọng hơn, sự đổi màu tồn tại vĩnh viễn. Khi quan sát thân răng có thể có màu: đỏ nâu, xám, vàng. Sự đổi màu ở răng sữa không có nghĩa là răng bị chết tuỷ, đặc biệt khi sự đổi màu xảy ra trong vòng 1-2 ngày sau chấn thương. Sự đổi màu xảy ra sau nhiều tuần hoặc nhiều tháng sau chấn thương là dấu hiệu hoại tử tuỷ.
Vôi hoá: Là tình trạng buồng tuỷ và ống tuỷ bị bít kín dần do ngà lắng đọng.
Tuỷ hoại tử: Một va chạm nhẹ vào răng có thể ảnh hưởng đến sự tuần hoàn của mạch máu tuỷ và gây hoại tử tuỷ. Trên lâm sàng có thể thấy các ổ abces hoặc lỗ rò chảy mủ.
Tiêu chân răng: Sau chấn thương, chân răng dần dần bị tiêu đi.
Các loại di chứng trên mầm răng vĩnh viễn: Đổi màu thân răng trắng hoặc vàng – nâu, thiểu sản men, thân răng tách đôi, tách đôi chân răng, thân răng bị gập, ngừng hình thành chân răng, rối loạn mọc răng…
ThS. Võ Trương Như Ngọc – Sức Khỏe và Đời Sống
