Có một đầu óc vĩ đại trong nhà bạn, không phải là bạn, cũng không phải chồng bạn, mà là thành viên chỉ mặc một mảnh tã và hay mút ngón chân. Trẻ sơ sinh cũng như những miếng bọt biển, thấm rất nhanh những thông tin quanh chúng. Các nhà nghiên cứu khám phá ra rằng thiên thần nhỏ của bạn còn sở hữu một tập hợp các kỹ năng tinh vi mà nhiều khi cả bố lẫn mẹ đều khó lòng theo được (ngoài chuyện mút ngón chân ra). Đừng để những nụ cười “móm xều” ấy phỉnh lừa. Con của bạn đa tài lắm đấy!
Chúng tôi phân các khả năng chỉ của trẻ con thành sáu loại. Hãy chuẩn bị nhé, bạn sẽ ngạc nhiên đấy vì con bạn có thể…
Đọc được suy nghĩ
Trẻ sơ sinh rất nhạy với xúc cảm của người khác. Bé bắt chước biểu hiện nét mặt của bạn; khi mới được vài tháng đã có thể nhận ra sự khác nhau giữa buồn và vui; và vào khoảng một tuổi, con bạn đã có thể biết được người khác cảm thấy thế nào. Trong một nghiên cứu mới đây của Đại học California, các nhà nghiên cứu đặt hai hộp kín trước mặt những đứa trẻ 14 tháng tuổi. Bé quan sát khi người lớn nhìn vào một chiếc hộp rồi tỏ vẻ vui thích, sau đó nhìn vào chiếc hộp còn lại và tỏ vẻ ghê sợ. Khi người ta đề nghị bé chọn một trong hai chiếc hộp, hầu hết đều chọn hộp vui vẻ.
Điều ngạc nhiên là bé không chỉ nhận thức được cảm xúc của bạn mà còn có thể chủ động tỏ ra quan tâm. Trong một nghiên cứu đã được công bố trên tờ Science, các nhà nghiên cứu để một đứa trẻ 18 tháng tuổi quan sát họ làm rơi một cái kẹp quần áo và cố gắng lấy lại nó, sau đó ném nó xuống dứt khoát như thể không cần nữa. Và khi món đồ ấy rơi khỏi tay người lớn, trẻ sẽ bò đến nhặt lấy như một dấu hiệu ban đầu của sự đồng cảm.
Để đánh thức tài năng, hãy thể hiện cảm xúc của chính bạn. Dù bạn đang nhẹ nhàng vỗ về con chó hay nhiệt tình vẫy chào người hàng xóm thì con bạn đều quan sát hết. Theo tiến sĩ Alison Gopnik, tác giả cuốn The Philosophical Baby, thì: “điều bạn nói với bé không quan trọng bằng cách bạn nói. Sẽ hiệu quả hơn nhiều nếu bạn giao tiếp bằng cả giọng nói và nét mặt.” Nhưng đừng hy vọng sẽ phỉnh lừa được bé bằng bằng cách nói “Ngon ngon” khi bạn đút cả một thìa rau vào mồm mình để làm mẫu dụ bé ăn. Trẻ con đọc cảm xúc tốt đến độ có thể phát hiện ra khi bạn giả vờ đấy.
Nói bằng hành động
Trẻ sơ sinh háo hức học ngôn ngữ dấu hiệu trước khi biết nói, và điều đó đem lại ích lợi rất lớn. Ngôn ngữ dấu hiệu cho phép con bảo cho bạn biết bé nhìn thấy hay nghe thấy gì – chẳng hạn như chiếc máy bay đang bay qua đầu, hay chó đang sủa ngoài sân. Đồng thời việc đó cũng giúp bạn hiểu những nhu cầu và mong muốn của bé, khiến bé cũng cảm thấy có chút “quyền hành”.
Điều ngạc nhiên là gì? Fosca Shackleton White, giám đốc Học viện Montessori, nhận xét quá trình học ngôn ngữ dấu hiệu sẽ mở đường cho bé dễ dàng làm quen hơn với bất kì ngôn ngữ nào sau này. Hơn nữa, theo nhiều nghiên cứu, trẻ giao tiếp qua dấu hiệu ngôn ngữ trước khi biết nói thường biết nói sớm hơn, chỉ số thông minh cao hơn, vốn từ vựng phong phú hơn, tự tin hơn và chơi các trò phức tạp hơn so với trẻ cùng lứa.
Đánh thức tài năng. Tập cho bé kỹ năng giao tiếp bằng cách giới thiệu những dấu hiệu ngay khi trẻ ra đời. Bắt đầu với năm dấu hiệu cơ bản: “ăn”, “uống”, “tè”, “ngủ” và “nữa.” Sử dụng chúng bất cứ khi nào bạn nói từ ấy với bé và dần dần mở rộng vốn từ vựng. Bạn có thể ghé thăm trang web parents.com/babysigning để sưu tầm 20 dấu hiệu đơn giản có thể dạy con.
Biết tính toán
Ngay cả khi chưa sẵn sàng cho môn đại số (tất nhiên), trẻ sơ sinh đã có những khái niệm cơ bản về phép trừ. Trong một nghiên cứu được thực hiện tại Đại Học Ben-Gurion, Israel, trẻ từ 6 đến 9 tháng tuổi được xem một vở múa rối có hai nhân vật. Sau đó, các nhà nghiên cứu cất đi một chú rối và kéo màn lại. Khi mở màn ra thì chỉ còn một chú rối. Thí nghiệm được lặp lại nhưng kết thúc thay đổi, lần này thì cả hai con rối xuất hiện khi màn mở ra. Những đứa trẻ nhìn một hồi lâu tỏ vẻ ngạc nhiên, rõ ràng chúng hiểu hai trừ một không thể bằng hai.
Điều ngạc nhiên là gì? Trẻ dường như cũng có năng lực dùng lập luận khoa học giải quyết vấn đề. Trong một nghiên cứu vào năm 2008 của Đại học British Columbia, người ta cho trẻ 8 tháng tuổi xem hai chiếc hộp: một có rất nhiều quả bóng màu đỏ và vài quả bóng trắng, hộp kia thì đa số là bóng trắng và chỉ chứa vài trái bóng đỏ. Các nhà nghiên cứu lấy năm quả bóng (một quả đỏ và bốn quả trắng) ra khỏi mỗi hộp, đưa cho trẻ xem và cho chúng nhìn vào hộp. Kết quả là bọn trẻ nhìn lâu hơn vào hộp có nhiều bóng đỏ và nhận ra bóng trắng được lấy nhiều hơn là do sự không cân bằng về số lượng, dù “Để lý giải được điều này không phải là chuyện đơn giản đối với trẻ,” Tiến sĩ Gopnik nhận xét.
Đánh thức tài năng. Bạn không cần phải trang bị cho con kính hiển vi hay máy tính điện tử. Các nghiên cứu cho biết cách tốt nhất để tìm hiểu toán học và khoa học là khám phá mỗi ngày. Hãy cho bé những đồ chơi khơi gợi trí tưởng tượng (trò chơi hình khối, lắp ghép, những chiếc hộp có nắp, những vật đựng có thể đổ đầy hoặc trút ra), cho bé thử trò chơi khám phá (giấu tìm đồ vật chẳng hạn).
Cảm thụ âm nhạc
Con của bạn sinh ra để chơi nhạc. Một nghiên cứu đăng trên tờ Science cho thấy trẻ 3 tháng tuổi đã có thể phân biệt các giai điệu. Và một nghiên cứu mới đây chứng tỏ bé phản ứng với âm nhạc – bằng cách cử động cánh tay và thân mình – nhiều hơn với lời nói.
Điều ngạc nhiên là gì? Theo bản năng, các bà mẹ đem giai điệu đến với bé qua các bài hát ru, các nhà khoa học nghĩ đây là cách chủ yếu mà trẻ tiếp nhận giai điệu.
Đánh thức tiềm năng. Hãy cho bé tiếp xúc với thật nhiều thể loại âm nhạc. Nếu bạn đang nghe nhạc thì hãy hát lên và nhìn vào mắt bé. Miriam Flaherty-Willis, tổng giám đốc giáo dục của Wolf Trap Foundation, Virginia, quan sát: “Trẻ phản ứng nhiều nhất với âm nhạc khi chúng chia sẻ với người khác.” Bạn cũng có thể dùng giai điệu để giúp bé học nhiều thứ khác; bạn có thể tự sáng tác nên một giai điệu hoặc “chế” lời để dạy cho con về các bộ phận cơ thể chẳng hạn.
Học ngoại ngữ
Con bạn có khả năng học ngoại ngữ bẩm sinh. Và tin rất vui ấy là nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng biết nhiều ngôn ngữ sẽ khuyến khích bé suy nghĩ linh hoạt, tăng cường trí nhớ và nâng cao khả năng tập trung. Tiến sĩ Karen Mattock, giáo sư tâm lý học tại Đại học Lancaster của Anh nói rằng: “Học hai ngôn ngữ từ khi ra đời sẽ giúp trẻ dễ thành thạo ngoại ngữ hơn về sau.”
Điều ngạc nhiên là gì? Trước đây, các chuyên gia thường đề nghị phụ huynh đợi đến lúc con 3 tuổi mới cho học ngoại ngữ để bé có thời gian thông thạo tiếng mẹ đẻ. Nhưng một nghiên cứu tại Italy lại chứng minh rằng với em bé biết nói hai thứ tiếng, vốn từ vựng ở mỗi ngôn ngữ của bé (khoảng 50 với trẻ 18 tháng tuổi) có thể so sánh được với vốn từ “mẹ đẻ” của bé chỉ biết một ngôn ngữ.
Đánh thức tài năng. Nếu bạn hay chồng/ vợ bạn nói được hai ngôn ngữ thì hãy dùng chúng thường xuyên quanh bé. Các chuyên gia tin rằng 30% thời gian mà bé cần để tiếp nhận được một ngôn ngữ là dành để tiếp xúc với nó. Nếu bạn chỉ biết một thứ tiếng thì có thể nhờ một người thân hay một người bạn thân… thạo ngoại ngữ nói chuyện với bé. Đừng phí tiền với những CD hay DVD dạy ngoại ngữ. Tiến sĩ Mattock cho rằng: “Cách tốt nhất để con bạn học ngoại ngữ là lắng nghe những người xung quanh sử dụng chúng.”
Thấy những điều mà bạn không thấy
Trong một tuần lễ sau khi được sinh ra, bé đã có thể nhận diện khuôn mặt của bạn, một khả năng hữu ích cho một sinh linh phải phụ thuộc vào bạn hầu như hoàn toàn. Và không lâu sau đó, bé đã trở thành một chuyên gia nhận-mặt. Nghiên cứu thực hiện tại Đại học Sheffield ở Anh cho biết rằng trẻ sáu tháng tuổi có khiếu hơn hẳn người lớn ở việc nhận diện từng gương mặt trong một nhóm người, bao gồm cả những người khác chủng tộc.
Điều ngạc nhiên là gì? Năng lực xác định nét mặt của bé bắt đầu yếu dần vào khoảng 9 tháng tuổi. Nhưng vài chuyên gia cho rằng không hẳn như vậy. Tiến sĩ Oliver Pascalis, một nhà nghiên cứu thuộc đại học Pierre Mendes France, Grenoble, cho biết: “Liên tục được trông thấy những gương mặt thuộc các chủng tộc khác nhau có thể duy trì khả năng này khi trẻ lớn.”
Đánh thức tiềm năng. Nếu không có điều kiện cho bé gặp gỡ nhiều người, bạn có thể sử dụng những cuốn sách (như Baby Faces của Margaret Miller) hoặc những hình ảnh trên báo hay tạp chí. Duy trì được khả năng này sẽ giúp con bạn đón nhận và chấp nhận tốt hơn mọi người ở mọi kích thước, hình dạng và màu da sau này.
Thước tài năng
