Nguyên nhân và cách nhận biết bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu

Gan nhiễm mỡ là bệnh phổ biến của cuộc sống hiện đại. Gan nhiễm mỡ về lâu dài sẽ là điều kiện dễ dẫn đến bệnh xơ gan và ung thư gan. Ngoài nguyên nhân do rượu thì gan nhiễm mỡ còn do một số nguyên nhân khác như: béo phì, chế độ dinh dưỡng, do nội tiết tố…

Gan nhiễm mỡ được xác định khi lượng mỡ tích lũy vượt quá 5% trọng lượng gan và trong tế bào gan chứa nhiều không bào mỡ. Gan nhiễm mỡ nếu không được chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa kịp thời, bệnh có thể tiến triển đến viêm gan, xơ gan, thậm chí là ung thư gan.

Trong những năm gần đây các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đều chỉ ra rằng, tỉ lệ gan nhiễm mỡ không do rượu ngày càng có biểu hiện tăng lên. Nguy hiểm hơn là ngay cả trẻ em cũng đã xuất hiện bệnh gan nhiễm mỡ.

Nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ không do rượu

Có 4 cơ chế chính gây ra sự tích tụ mỡ trong tế bào gan

• Chế độ ăn uống quá nhiều dầu mỡ hoặc các acid béo đặc biệt là mỡ động vật quá bão hòa hoặc tăng sự phân phối mỡ đến tế bào gan.
• Tăng sự tổng hợp acid béo ở ty lạp thể hoặc giảm quá trình ôxy hóa mỡ trong tế bào gan.
• Giảm sự bài xuất tế bào mỡ ra khỏi tế bào gan và.
• Sự tăng vận chuyển carbonhydrat đến gan quá nhiều.

Do đó, nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ không do rượu có nhiều, song có thể chia làm mấy nhóm sau:

Béo phì cũng là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh gan nhiễm mỡ

– Gan nhiễm mỡ do dinh dưỡng: bao gồm thành phần thức ăn không hợp lý, có nhiều chất béo, hấp thu quá nhiều đường, thói quen ăn uống không tốt, chế độ sinh hoạt không điều độ (ngồi nhiều, ít vận động, tinh thần suy nhược, căng thẳng), di truyền (nếu trong gia đình có nhiều người bị béo phì). Ở nước ta tỉ lệ thừa cân – béo phì tăng lên với khoảng hơn 20% dân số. gan nhiễm mỡ hiện diện ở 80 – 90% bệnh nhân mắc bệnh béo phì và liên quan đến mức độ béo phì.

– Gan nhiễm mỡ do nội tiết, do bệnh đái tháo đường: trong đó gan nhiễm mỡ có thể dễ dàng gặp ở người bị bệnh đái tháo đường tuýp 2. Đây là thể đái tháo đường do nguyên nhân chủ yếu là thừa cân và béo phì, ngoài ra còn có vai trò của các nội tiết tố như tăng đề kháng insulin làm tăng triglicerid máu, được nhìn nhận dưới góc độ thời sự hiện nay là hội chứng chuyển hóa. Một số trường hợp tiến triển sang viêm gan mỡ và xơ gan. Đối với những bệnh nhân đái tháo đường tuýp 1 làm tăng sự giải phóng acid béo từ các mô mỡ thứ cấp thành đường huyết và sự thiếu hụt nồng độ insulin.

– Bệnh nhân đái tháo đường tuýp 2, nguyên nhân gây ra tình trạng thâm nhiễm mỡ là do sự tăng chuyển hóa đối với các acid béo, tăng chất béo và đường trong khẩu phần ăn. Tình trạng gan nhiễm mỡ sẽ được cải thiện ở những người bị bệnh đái tháo đường tuýp 2 nếu như người bệnh đã loại bỏ lượng mỡ và carbonhydrat dư thừa trong khẩu phần ăn hằng ngày và có một chế độ tập luyện giảm trọng lượng cơ thể.

Các nguyên nhân khác: gan nhiễm mỡ do miễn dịch; gan nhiễm mỡ do chất hóa học: nhiễm độc phosphor, arsenic, chì…; gan nhiễm mỡ do dùng một số loại thuốc có thể dẫn đến bệnh như các loại corticoid, tetracyclin, các thuốc kháng ung thư, thuốc hormon sinh dục nữ…

Cách nhận biết

Bệnh gan nhiễm mỡ thường có triệu chứng lâm sàng nghèo nàn, khi xuất hiện thường là không đặc hiệu, có thể có các triệu chứng như đau tức hạ sườn phải; mệt mỏi; gan to vừa phải, mềm bờ tù, không đau, chỉ tức nhẹ khi ấn. Để chẩn đoán chính xác thường dựa vào siêu âm và sinh thiết tế bào gan. Người ta thường chia gan nhiễm mỡ làm 3 độ:

– Gan nhiễm mỡ độ 1: vẫn còn xác định được cơ hoành và đường bờ các tĩnh mạch trong gan, gia tăng nhẹ độ hồi âm lan tỏa của nhu mô, mức độ hút âm chưa đáng kể.

– Gan nhiễm mỡ độ 2: khả năng xác định được cơ hoành và đường bờ các tĩnh mạch trong gan bị giảm nhiều, gia tăng độ hồi âm lan tỏa của nhu mô.

– Gan nhiễm mỡ độ 3: mức độ hút âm tăng mạnh đến mức khó xác định được cơ hoành và đường bờ các tĩnh mạch trong gan,gia tăng rõ rệt độ hồi âm lan tỏa của nhu mô.

Gan bình thường( trái), Gan nhiễm mỡ( phải)

Phòng tránh bệnh gan nhiễm mỡ

Bạn nên có chế độ ăn uống hợp lý, đây là cách tốt nhất trong để phòng tránh bệnh gan nhiễm mỡ. Nên giảm ăn các thực phẩm giàu cholesterol như các loại phủ tạng động vật, da động vật, lòng đỏ trứng, hạn chế chất béo động vật. Có thể thay thế bằng chất béo thực vật, hạn chế ăn các món chiên, rán, tăng cường các thực phẩm có nhiều chất xơ như rau củ quả, giảm chất đạm từ thịt thay bằng tôm, cua, cá, sử dụng sữa ít béo; ăn uống điều độ, đúng bữa, đúng giờ, hạn chế tối đa rượu bia vì đây là nguyên nhân quan trọng gây nên bệnh gan nhiễm mỡ và rất nhiều bệnh gan khác; thường xuyên theo dõi sức khỏe, kiểm tra đường huyết, cholesterol, triglycerid trong máu định kỳ 6 tháng một lần để sớm phát hiện bệnh tiểu đường; thận trọng khi dùng thuốc.

Ngoài ra, cần có chế độ vận động, tập luyện thể thao hợp lý để giữ cân nặng ở mức chuẩn. Mỗi ngày nên dành 30 phút để tập luyện thể thao. Đặc biệt là nam giới, nhiều người buổi sáng không ăn mà chỉ uống cà phê, trưa ăn ít, chiều tối dồn cả vào bữa nhậu. Lượng thức ăn đưa vào cơ thể nhiều và lại là buổi tối nên lượng mỡ đào thải từ gan rất hạn chế, sẽ tích tụ dần dần, dẫn đến lượng mỡ thừa trong gan quá cao, gây ra bệnh.