Bệnh bắt đầu sớm trong đời sống bệnh nhân, thường bắt đầu lúc còn nhỏ hoặc thiếu niên. Sau nhiều năm lắng xuống thì bệnh tái phát ở tuổi trưởng thành. Bệnh tiến triển thành cơn. Cơn đau ngày càng thưa sau 40 tuổi và có thể mất đi, nhưng bệnh  có xu hướng nặng lên ở thời kỳ tiền mãn kinh.

Khi bị đau nửa đầu cần dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Phân loại bán đầu thống

Đau nửa đầu được chia làm 2 loại chính:

• Bán đầu thống chung
• Bán đầu thống cổ điển

Ngoài ra, còn có cơn bán đầu thống liệt mắt, trạng thái bán đầu thống, bán đầu thống võng mạc…

Các triệu chứng thường gặp

Cơn bán đầu thống chung

Bệnh nhân thường thấy rối loạn khí chất, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, cảm giác đói, ngủ gà xảy ra vài giờ trước cơn đau vào buổi sáng.

Đau đầu là triệu chứng điển hình nhất, bệnh nhân thường đau vào buổi sáng, đau dữ dội trong vài giờ. Thời gian đau thường trong ngày, nhưng có trường hợp kéo dài vài ngày nhưng không quá 3 ngày. Bệnh nhân thường đâu một bên đầu, có khi kín đáo, chỉ thấy đau khi cử động đầu, có khi đau dữ dội phải ngừng mọi công việc. Đau tăng khi gắng sức, có tác động của âm thanh và ánh sang, giảm khi nghỉ ngơi và khi trong bóng tối.

Đau thường đi kèm với các rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, nôn, hay cáu gắt…

Cơn bán đầu thống cổ điển

Đau nữa đầu thường đi kèm với các rối loạn về thị giác như thấy đom đóm sáng hoặc lấp lánh ở trung tâm nhìn, sau đó lan lan rộng từ một bên ra ngoại vi, nhìn hình gãy khúc, đường zic- zắc; ù tai; chóng mặt. Có thể có dị cảm một bên bàn tay, rối loạn ngôn ngữ, vận động thường ít gặp.

Tăng cường rau xanh và trái cây để bổ sung vitamin và khoáng chất.

Dinh dưỡng

– Đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng trong khẩu phần ăn. Cần tăng cường rau xanh và trái cây để bổ sung vitamin và khoáng chất. Tăng cường sử dụng  các loại rau và trái cây sẫm màu có khả năng bảo vệ não chống lại sự lão hóa.

– Chia thành nhiều bữa ăn nhẹ trong ngày, đảm bảo đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể.

– Khi nấu nướng và chế biến thức ăn cần lưu ý không nên sử dụng nồi và dụng cụ bằng nhôm.

– Không nên sử dụng các loại thức ăn có ướp gia vị có chất nhôm như aluminum sulfat hay aluminum potassium sulfat.

– Khuyến khích và giúp bệnh nhân cầm nắm các dụng cụ như muỗng để tự lấy thức ăn, khi người bệnh gặp khó khăn có thể giúp họ cầm thức ăn để ăn như trứng luộc, chuối…

– Cần cung cấp đủ chất dinh dưỡng và năng lượng nhiều vào bữa sáng và trưa, giảm vào bữa tối. – Khuyến khích uống đủ nước, nước quả. Tránh cho uống quá đầy, tràn dễ bị đổ.

Chế độ ăn uống cần chú ý:

– Tránh sử dụng nhiều mỡ động vật chứa nhiều chất béo bão hòa như thịt mỡ, các phủ tạng. Có thể ăn mỡ dạng omega-3,  omega-6, trong các loại cá có tác dụng chống lão hóa cho tế bào não. Năng lượng từ chất béo trong khẩu phần ăn cung cấp khoảng 18% tổng nhu cầu năng lượng hàng ngày.

– Rượu: nếu dùng lượng nhỏ (1-2 ly mỗi ngày) thì có tác dụng bảo vệ trí não do rượu kích thích giải phóng acetylchotin (chất dẫn truyền thần kinh bị khiếm khuyết trong bệnh Alzheimer). Nhưng, khi sử dụng quá nhiều sẽ gây tác dụng ngược lại.

– Folat và vitamin B12: có tác dụng làm giảm hemocystein – chất làm tăng nguy cơ Alzheimer và bệnh tim mạch.

– Các loại vitamin chống oxy hóa như vitamin E và vitamin C , chúng có tác dụng chống sự giải phóng gốc tự do làm tổn thương tế bào.

Uống 2 tách cà phê mỗi ngày có thể phòng ngừa được bệnh Alzheimer.

Các nhà nghiên cứu khuyến cáo, uống 2 tách cà phê mỗi ngày có thể đẩy lùi Alzheimer (chứng mất trí nhớ do tế bào não suy thoái).

Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng  caffeine trong cà phê không chỉ có tác dụng ngăn chặn mà còn có tác dụng trong điều trị bệnh Alzheimer.

Cho tới bây giờ các thí nghiệm mới chỉ được thực hiện trên đối tượng là động vật, nhưng các nhà khoa học vẫn tin răng  đây kết quả đầy hứa hẹn để xoá bỏ căn bệnh này.

Người đứng đầu nhóm nghiên cứu của trường ĐH Nam Florida, giáo sư Gary Arendash, đã nói rằng “Kết quả nghiên cứu mới đây của chúng tôi đã chứng minh được rằng caffein không chỉ là một phương pháp điều trị hữu hiệu mà còn có tác dụng giúp chúng ta phòng ngừa bệnh Alzheimer này ”.

Ông Arendash giải thích “Điều này rất quan trọng bởi vì caffeine là loại thuốc có chất kích thích lớn với tất cả mọi người. Nó dễ dàng đi trực tiếp vào não và có ảnh hưởng đến các loại bệnh”.

Để có được kết quả này là nhờ những trăn trở của các nhà khoa học khi thắc mắc nguyên nhân gì khiến căn bệnh Alzheimer làm cho con người suy thoái và mệt mỏi. Nghiên cứu này đã chỉ ra các vấn đề về tình trạng nhầm lẫn và  trí nhớ  của người mắc bệnh mất trí nhớ này. Các nhà khoa học đã tìm ra nguyên nhân gây ra bệnh này là do một nhóm protein bất thường gọi là beta amyloid hình thành trong não phá huỷ các tế bào thần kinh.

Trước đây, đã có những nghiên cứu chỉ ra rằng những người uống cà phê ít bị bệnh mất trí nhớ. Nhóm nghiên cứu của giáo sư Arendash đã thực hiện thí nghiệm với 55 chú chuột. Trong thí nghiệm này, các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm đến những thay đổi của chúng  từ khi lớn lên cho đến khi về già.

Nhóm nghiên cứu đã thực hiện với những chú chuột 18 đến 19 tháng tuổi, khoảng 70 năm tuổi ở người. Trong nghiên cứu này, họ cho 1 nửa các chú chuột  uống nước bình thường, trong khi những chú khác uống nước có pha thêm caffein.

Sau 2 tháng những chú chuột được uống caffein được kiểm tra, kết quả cho thấy các kỹ năng suy nghĩ và trí nhớ tốt hơn những chú chuột chỉ uống nước bình thường. Không những thế trí nhớ của những chú chuột này còn tăng gấp 2 lần những chú chuột uống nước bình thường. Một kết quả nữa cũng đáng được quan tâm đó là  hàm lượng beta amyloid trong máu và não thấp ở những chú chuột uống nước có pha thêm caffein.

Với những kết quả này, các nhà khoa học rất hy vọng sẽ tìm ra hướng điều trị  tận gốc căn bệnh mất, giảm trí nhớ trong một tương lai không xa.

Thực phẩm ăn nhanh còn làm tăng mức độ insulin và gián đoạn việc cung cấp máu lên não.

Tế bào não không đáp ứng với insulin

Gần đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu và phát hiện thấy hàm lượng insulin tăng cao do tiêu thụ quá nhiều các loại đồ ăn vặt giàu chất béo và đường có thể gây ảnh hưởng xấu tới não bộ. Ăn uống quá độ, có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ mất trí nhớ hoặc suy giảm nhận thức.
Theo một nghiên cứu mới đây của Đại học Brown (Mỹ), chế độ dinh dưỡng giàu chất béo và đường còn có thể gây nhiễu cơ chế đáp ứng của các tế bào não với insulin. Với bệnh tiểu đường type 2, chế độ ăn không lành mạnh làm xuất hiện hiện tượng đề kháng insulin, khiến các tế bào trong cơ thể không thể chuyển hóa đường thành năng lượng.

Insulin là hormon quan trọng điều chỉnh các hóa chất trong não bộ để thực hiện quá trình ghi nhớ và tiếp nhận thông tin. Insulin còn củng cố liên kết giữa các tế bào não và giúp duy trì các mạch máu vận chuyển máu và oxy đến não bộ.

Nhưng, cũng giống như các cơ quan, bộ phận khác của cơ thể, tiết chế lượng insulin lên não bộ tới một mức độ nhất định có thể làm cho các tế bào não ngừng đáp ứng với loại hormon này, từ đó làm giảm khả năng suy nghĩ và lưu trữ thông tin mới.

Trong phòng thí nghiệm, các con chuột được tiêm một loại hóa chất có thể vô hiệu hóa đáp ứng của các tế bào não với insulin. Kết quả nhận được, chúng rơi vào tình trạng “rối trí” và không thể tìm được đường thoát khỏi mê cung. Trong não bộ của chúng xuất hiện những dấu hiệu giống như khi mắc bệnh Alzheimer, gồm các mảng bám amyloid với mật độ cao.

Bệnh Alzheimer có thể trở thành đại dịch

Theo nghiên cứu này thì Alzheimer về mặt bản chất là một loại bệnh chuyển hóa. Một số nhà khoa học đã đặt một tên khác cho bệnh Alzheimer là bệnh đái tháo đường type 3. Trong giới khoa học đề cập tới bệnh Alzheimer như một dạng khác của bệnh tiểu đường lần đầu tiên vào năm 2005.

Nghiên cứu trên được tiến hành trên 54 tử thi, trong đó 28 người tử vong vì Alzheimer. Kết quả cho thấy răng, hàm lượng insulin và những nhân tố tăng trưởng giống insulin trong não của những bệnh nhân Alzheimer thấp hơn trong não bộ của những người tử vong vì những nguyên nhân khác. Hàm lượng những chất này thấp nhất ở vùng não bộ bị ảnh hưởng lớn nhất của bệnh.

Trên thế giới, có khoảng 35 triệu người hiện mắc bệnh Alzheimer, theo dự đoán con số này có thể lên tới 100 triệu người vào năm 2050. Nhưng, nếu nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là do đáp ứng của não bộ với insulin bị tổn hại, con số này còn có thể cao hơn. Như vậy, bệnh suy giảm trí nhớ sẽ có nguy cơ trở thành đại dịch. Trong đó, những bệnh nhân mắc đái tháo đường type 2, thường ở độ tuổi trung niên, béo phì, sẽ có nguy cơ rất cao mắc bệnh Alzheimer.

Cho dù các phương pháp điều trị hiện tại vẫn chưa thể đáp ứng được với sự phát triển của bệnh, nhưng đã có một số tiến triển tích cực trong y học nhằm cải thiện trí nhớ của con người. Một nghiên cứu nhỏ tiến hành bởi Đại học Washington cho thấy, những bệnh nhân sử dụng thuốc xịt mũi chứa insulin có khả năng nhớ tốt hơn chi tiết của câu chuyện được nghe kể. Họ còn có mức tập trung lâu hơn và độc lập hơn.

Bệnh Alzheimer được mô tả lần đầu tiên bởi nhà thần kinh học người Đức Alois Alzheimer vào năm 1906, là bệnh ảnh hưởng đến não. Ông nhận thấy những thay đổi trong mô não của một người phụ nữ đã chết vì một căn bệnh thần kinh không bình thường. Triệu chứng của bà bao gồm mất trí nhớ, vấn đề ngôn ngữ và hành vi không đoán trước được. Sau đó ông đã phẫu thuật kiểm tra não của bà và tìm thấy những mảng amyloid ( amyloid plaques) bất thường và những nhóm mô xơ sợi nguyên thần kinh cuốn rối ( neurofibrillary tangles) trong não. Những mảng và những xơ cuốn rối liên quan đến vấn đề truyền tải thông tin trong não và hiện nay cũng được coi là điểm chính của bệnh Alzheimer.

Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng mất trí nhớ ở người cao tuổi.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer

Tuổi

Tuồi là yếu tố nguy cơ lớn nhất được biết cho bệnh Alzheimer. Hầu hết những người có triệu chứng với bệnh này đều từ 65 tuổi trở lên. Khả năng phát triển bệnh Alzheimer tăng gấp đôi mỗi năm sau 65 tuổi. Với tuổi cao hơn ( 85 tuổi trỏ lên), tỷ lệ có thể lên đến 50%, có nghĩa là cứ 2 người thì có 1 người mắc Alzheimer.

Tiền sử gia đình

Những người có cha mẹ, anh trai, chị gái hoặc con mắc bệnh Alzheimer có khả năng phát triển bệnh. Nguy cơ sẽ tăng lên khi có hơn một thành viên trong gia đình bị mắc bệnh.

Di truyền

Các nhà khoa học đã biết các gen có liên quan đến bệnh Alzheimer. Có 2 loại gen là gen gây bệnh có nguy cơ cao và gen xác định

Gen nguy cơ nghĩa là nó có thể làm tăng khả năng phát triển của một căn bệnh, nhưng không đảm bảo nó sẽ xảy ra. Gen nguy cơ có ảnh hưởng mạnh nhất được gọi là apolipoprotein E-e4 ( APOE-e4), các nhà khoa học ước tính rằng APOE-e4 có thể là một yếu tố trong 20-25% các trường hợp bệnh Alzheimer. Ngoài việc tăng nguy cơ, APOE-e4 có thể có xu hướng làm xuất hiện các triệu chứng của bệnh Alzheimer ở độ tuổi trẻ hơn bình thường.

Gen xác định là gen trực tiếp gây ra một căn bệnh, đảm bảo khi một ai có gen này thì sẽ phát triển các rối loạn. Các nhà khoa học đã phát hiện ra các gen trực tiếp gây ra bệnh Alzheimer nằm ở các gen mã hóa ba protein: protein amyloid precursor ( APP), presenilin -1 ( PS-1) và presenilin -2 ( PS-2).

Một số triệu chứng thường gặp

Triệu chứng bệnh Alzheimer bao gồm chủ yếu là các rối loạn về nhận thức, về hành vi và một số vấn đề thần kinh khác

Rối loạn về khả năng nhận thức

– Rối loạn về trí nhớ

Đây là triệu chứng sớm nhất của bệnh, những dấu hiệu ban đầu thường kín đáo, diễn biến âm thầm, làm cho mọi người nghĩ đó chỉ là những biểu hiện thông thường, tự nhiên tất yếu của tuổi già. Phổ biến nhất là quên ngày tháng, khi ra đường cũng hay quên đường về, dễ bị lạc và nhiều khi vì lí do này làm cho gia đình lo lắng và đưa người nhà đi khám.

– Rối loạn về ngôn ngữ

Những người bị bệnh Alzheimer có thể gặp khó khăn khi tham gia một cuộc nói chuyện. Họ có thể dừng lại ở giữa một cuộc hội thoại và không biết làm thế nào để tiếp tục cuộc hội thoại. Và thường những người bị bệnh hay dùng thiếu từ, họ có thể đấu tranh để tìm vốn từ vựng hoặc gọi sai tên.

– Rối loạn về phối hợp động tác

Về mặt lâm sàng những rối loạn về phối hợp động tác phần lớn không có biểu hiện gì. Ở một số bệnh nhân chúng có thể gây ra một số khó khăn, thậm chí làm cho không thể sử dụng một số đồ dùng thông thường như các đồ dùng trong nhà, bát đĩa hoặc khó khăn trong việc mặc quần áo.

– Rối loạn nhận thức bằng giác quan

Rối loạn nhìn hay gặp nhất, biểu hiện dưới dạng khó nhìn các đồ vật hoặc khó đọc và thường được nghĩ là do suy giảm thị lực, mặc dù có dùng kính điều chỉnh cũng không đỡ.

– Rối loạn trí tuệ

Người bệnh dần mất đi khả năng tư duy trừu tượng, logic của mình. Điều đó có thể phát hiện bằng yêu cầu người bệnh tìm điểm giống nhau và khác nhau của hai đồ vật, hay xếp các đồ vật theo nhóm.

Các rối loạn hành vi

– Trầm cảm: Trầm cảm xuất hiện ở giai đoạn sớm của bệnh, điều đó đã làm chậm chân đoán Alzheimer và làm trầm trọng thêm các rối loạn nhận thức hoặc hành vi.

– Hành vi tâm thần bệnh lý: Người bệnh có thể thu hẹp các hoạt động trong đời sống hàng ngày trong quá trình tiến triển của bệnh. Sự giả hoạt động cơ thể do mất khả năng thực hiện những nhiệm vụ khác nhau do khó khăn trong việc nhớ lại các yếu tố cần thiết cho sự thực hiện, làm kế hoạch hoặc hoàn tất, do rối loạn phối hợp động tác nhìn. Các hành vi kích động cũng có thể gặp trong các hoạt động nói, âm thanh hoặc vận động không thể giải thích được bằng các nhu cầu của người bệnh.

I. Những yếu tố nguy cơ

Alzheimer là một bệnh lý phức tạp có thể chịu ảnh của rất nhiều yếu tố khác nhau. Các chuyên gia phân biệt nhiều nhóm yếu tố nguy cơ có khả năng thúc đẩy sự phát triển của bệnh, gồm:

Bệnh Alzheimer thường xuất hiện ở người trên 65 tuổi

Tuổi tác:

Bệnh Alzheimer thường xuất hiện ở người trên 65 tuổi, nhưng đôi khi (hiếm) cũng thấy ở bệnh nhân dưới 40. tuổi trung bình của bệnh là 80. Tỷ lệ bệnh khoảng 1-2% ở lứa tuổi 65, nhưng tăng đến 5% ở nhóm 80 tuổi. Đến 50% người ở độ tuổi 90 ít nhiều cũng có vài triệu chứng cua bệnh Alzheimer . Phụ nữ bị nhiều hơn nam giới, một phần vì giới nữ có tuổi thọ cao hơn.

Yếu tố môi trường:

Người ta đã nghiên cứu về ảnh hưởng của các yếu tố môi trường nhằm phát hiện nguyên nhân cũng như ngăn ngừa bệnh tật. Ví dụ, một số bệnh nhân Alzheimer bị lắng đọng nhôm trong não.

II. Một số dấu hiệu sớm của bệnh

Thay đổi nhân cách

Người bệnh có tính khí thay đổi thất thường. Họ hoài nghi hết thảy mọi người, cố chấp và cách ly với xã hội. Lúc còn sớm, triệu chứng này có thể là phản ứng của người bệnh với tâm trạng thất vọng khi họ nhận thấy mình không thể kiểm soát được trí nhớ.  Vì vậy mà trầm cảm hay đi đôi với bệnh Alzheimer. Mất ngủ cũng thường xảy ra. Khi bệnh tiến triển nặng, bệnh nhân trở nên khó tính, hay kích động và cư xử không phù hợp.

Khó khăn trong việc thực hiện những công việc quen thuộc hàng ngày.

Những công việc quen thuộc hàng ngày cần phải làm qua các bước tuần tự, ví dụ như việc nấu ăn, đã trở thành một cuộc chiến đấu khó khăn cho người bệnh. Cuối cùng thì bệnh nhân Alzheimer quên cả cách thực hiện những công việc cơ bản nhất, như đánh răng, rửa mặt chẳng hạn

Suy giảm trí nhớ

Nếu bạn thỉnh thoảng quên các nhiệm vụ được giao,  thời gian hoàn thành công việc, hay thậm chí quên tên họ các bạn đồng sự. Đều đáng lưu ý là người bị bệnh Alzheimer thì sự đãng trí, nhầm lẫn, hay quên xảy ra thường xuyên tại nơi làm việc hay thậm chí là ngay tại nhà của họ.

Trở ngại về vấn đề ngôn ngữ

Thật là một thử thách lớn lao cho các bệnh nhân Alzheimer khi phải tìm kiếm các từ ngữ chính xác để diễn đạt những suy nghĩ của mình và ngay cả chỉ để hiểu kịp các cuộc nói chuyện. Việc đọc và viết cũng gặp khó khăn.

Mất định hướng về không gian và thời gian.

Bệnh nhân Alzheimer bị mất định hướng về thời gian và không gian. Họ không nhớ rõ ngày giờ,hay không nhớ mình ra ngoài làm gì, không nhớ đường về nhà hay thậm chí  bị lạc trong chính ngôi nhà của mình. Sau cùng bệnh nhân hay đi lang thang ra khỏi nhà.

Khó khăn trong suy nghĩ trừu tượng.

Việc làm quen với các con số, tính toán, sổ sách, quyết toán thu chi là điều khó khăn và thậm chí là không thể thực hiện được đối với người bị bệnh Alzheimer.

Mất khả năng phân tích và suy xét

Việc giải quyết các vấn đề xảy ra hàng ngày (như làm thế nào để biết nồi nước đang sôi, hay không biết mặc thêm áo khi trời lạnh) trở nên rất khó khăn. Bệnh nhân Alzheimer giờ đây gặp phải trở ngại lớn trong việc thực hiện những công việc đòi hỏi phải có kế hoạch, những quyết định và suy xét.

Quên vị trí của các đồ dùng

Đối với  bệnh nhân Alzheimer họ thường xuyên để những vật dụng trong nhà không đúng chỗ như  để điều khiển tivi trong nhà tắm, cái ly để ở của sổ, rồi lại quên mất mình để ở đâu, đôi khi lại nghĩ mình bị mất trộm.