1. Các bệnh thường gặp về thận

Suy thận

Suy thận là khi thận không đủ sức thải bỏ mọi cặn bã khiến các chất độc hại và dịch dư thừa đọng lại trong cơ thể. Có 3 thể suy thận là suy thận cấp tính, mạn tính và suy thận giai đoạn cuối. Có hai nguyên nhân chính gây suy thận: viêm cầu thận cấp và cao huyết áp. Ngoài ra còn có một nguyên nhân khác là biến chứng của bệnh tiểu đường..

Sỏi thận

Sỏi thận còn được gọi là sạn thận, là do kết quả của sự kết tủa của một số chất chứa trong nước tiểu. Những sỏi này thành lập trong thận và sau đó lưu chuyển qua niệu quản xuống bàng quang. Nếu nhỏ nó có thể thoát ra với nước tiểu, sỏi lớn không thể đi qua được niệu quản nên nó cứ nằm trong niệu quản, gây nghẽn niệu quản và làm cản trở dòng nước tiểu đi xuống bàng quang làm bệnh nhân lên cơn đau. Có nhiều yếu tố gây sỏi thận như nhiễm độc, vài loại ẩm thực, thuốc và những điều kiện làm tăng hàm lượng canxi hay những chất khác như oxalat và axit uric trong nước tiểu.

Viêm cầu thận

Viêm cầu thận là tình trạng tổn thương đơn vị chức năng của thận. Biểu hiện chính của viêm cầu thận là phù, tiểu máu, tiểu đạm, đái ít và tăng huyết áp. Sau khi làm các xét nghiệm mà các biểu hiện của bệnh vẫn tiến triển và vẫn tồn tại sau 3 tháng được coi là viêm cầu thận mạn. Nguyên nhân là do vi khuẩn, thường là vi khuẩn gram (-).

Viêm ống thận cấp

Nguyên nhân viêm ống thận cấp thường là do ngộ độc chì, thuỷ ngân, sunfamit khiến người bệnh không đái được, urê máu cao, nước tiểu có protein, nhiều hồng cầu, bạch cầu trụ hình hạt. Một số chất khác gây viêm ống thận nhiễm độc như asen, tetraclorua, axit oxatic, phosphocacbon, axit clohydric, axit nitric, cantarit, pyramydon naptol, clorofoc, vitamin D2.

Bệnh thận nhiễm mỡ

Khi thận bị nhiễm mỡ, người bệnh sẽ thấy tự nhiên bị phù rất đột ngột hoặc bị phù sau nhiễm khuẩn thông thường như viêm họng. Để điều trị cần kết hợp chế độ ăn hạn chế muối, ít nước, nhiều vitamin và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Sử dụng các thuốc nhóm corticoid đúng cách theo liều lượng cân nhắc để tránh biến chứng hoặc tác dụng phụ của thuốc.

Hội chứng thận hư

Hội chứng thận hư xuất hiện khi các tác nhân gây bệnh lắng đọng ở cầu thận. Nhiều khi hội chứng thận hư có nguyên nhân từ việc dùng thuốc không đúng liều lượng. Khi ngừng thuốc, cầu thận có thể trở lại bình thường.

2. Phòng bệnh về thận

Những người mắc bệnh tiểu đường, tăng huyết áp hay trong gia đình có người mắc bệnh thận nên thường xuyên đi khám chuyên khoa tiết niệu. Để phòng bệnh thận, tốt nhất là uống nhiều nước, ít nhất là 2 lít mỗi ngày. Những người làm việc trong môi trường nóng nực, tập thể thao, lao động nặng nên uống nhiều hơn.

Cần thận trọng khi sử dụng các loại nước khoáng thiên nhiên vì trong nước này có các muối như canxi cacbonat khi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành dạng canxi oxalat gây sỏi thận. Một số thuốc như vitamin C nếu dùng liều cao kéo dài cũng có thể gây ra sỏi thận.

1. Tán sỏi ngoài cơ thể

Có nhiều cách để loại trừ sỏi thận mà không phải phẫu thuật. Tán sỏi ngoài cơ thể là sử dụng một máy phát ở bên ngoài cơ thể tạo sóng chấn động từ, tác động làm hòn sỏi vỡ thành những mảnh nhỏ, những mảnh vụn này sẽ theo dòng nước tiểu ra khỏi cơ thể trong vài ngày sau.

Phương pháp này áp dụng cho tán sỏi thận hoặc sỏi niệu quản đoạn gần thận, với sỏi có kích thước khoảng 4 – 20 mm. Bệnh nhân không cần phải phẫu thuật, không cần gây mê hay gây tê, ít đau và có thể xuất viện sau tán sỏi vài giờ.Tỷ lệ tán sỏi thành công cao, một số tai biến có thể gặp như tắc nghẽn niệu quản do mảnh vỡ của sỏi, tụ máu thận hoặc nhiễm trùng niệu với tỷ lệ ít.

2. Tán sỏi qua da

Là phương pháp nội soi để lấy sỏi thận khi viên sỏi lớn và không thể dùng phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể (hoặc đã sử dụng mà không hiệu quả). Một ống soi thận sẽ được đặt vào trong thận qua đường rạch da khoảng 1cm, viên sỏi sẽ bị tán vỡ ra nhờ sóng siêu âm và sau đó được hút ra ngoài qua ống, bệnh nhân được tiêm thuốc gây tê và giảm đau.

Tán sỏi qua da được chỉ định cho những sỏi thận kích thước trên 20 mm, sỏi phức tạp có nhiều cạnh nhọn,… Đây cũng là phương pháp điều trị ít xâm lấn, và đang thay thế dần phương pháp mổ mở truyền thống, tỷ lệ sạch sỏi khoảng 85%. Các tai biến có thể gặp là chảy máu, nhiễm trùng, thủng tạng trong bụng.

3. Nội soi ngược dòng lấy sỏi

Là phương pháp sử dụng máy soi ngược dòng theo đường tiết niệu, một ống nội soi được dẫn từ lỗ niệu đạo ngoài lên đến thận, tán vỡ sỏi và đưa sỏi ra ngoài theo ống. Với sự ra đời của ống nội soi mềm tạo điều kiện cho điều trị sỏi thận bằng tán sỏi qua nội soi niệu quản – bể thận trở nên hiệu quả hơn, bệnh nhân ít đau và ít xảy ra tai biến.

Tuy nhiên, phương pháp này thường được chỉ định cho sỏi niệu quản đoạn dưới bởi vì nó đem lại hiệu quả cao hơn.

4. Mổ lấy sỏi

Mổ mở là phương pháp chính trong điều trị sỏi thận trước khi có các phương pháp trên.

Tại Việt Nam, bệnh nhân thường được phát hiện và điều trị muộn, sỏi phức tạp hoặc đã có biến chứng, vì vậy mà số bệnh nhân được chỉ định mổ lấy sỏi với tỷ lệ khá cao.

Mổ mở lấy sỏi thường áp dụng cho những bệnh nhân có sỏi san hô phức tạp, sỏi đi kèm bất thường giải phẫu của hệ tiết niệu hoặc sỏi kèm theo nhiễm trùng nặng như thận ứ mủ, thận mất chức năng.

Tỷ lệ sạch sỏi sau mổ khá cao, và có thể giải quyết các bất thường khác đi kèm. Tuy nhiên, sau mổ bệnh nhân thường đau nhiều hơn, thời gian phục hồi và nằm viện thường kéo dài hơn các phương pháp khác.

Như đã nói ở đầu bài, thì sẽ tùy vào tình trạng bệnh nhân và tình hình của sỏi trong thận mà bác sĩ sẽ chỉ định một hay kết hợp nhiều phương pháp nhau để có hiệu quả điều trị là cao nhất và có lợi cho bệnh nhân.

Sỏi thận là bệnh có thể chữa khỏi nhưng lại dễ tái phát. Những người đã từng bị sỏi thận thì khả năng có thể bị lại là rất cao. Để phòng ngừa sỏi thận, nên lưu ý những điều sau:

Giảm muối trong chế độ ăn uống làm giảm xu hướng hình thành sỏi canxi.

1. Uống nhiều nước

Uống đủ 8 – 10 ly nước mỗi ngày (khoảng 1,5 – 2 lít) làm cho nước tiểu loãng hơn và giảm nồng độ các chất khoáng có thể hình thành sỏi.

2. Giảm muối và hạn chế các thức ăn mặn

Giảm muối trong chế độ ăn uống giúp giảm lượng canxi trong nước tiểu, làm giảm xu hướng hình thành sỏi canxi.

Tránh các thức ăn mặn, các thức ăn chế biến sẵn giúp chúng ta tránh được nhiều nguy cơ về sức khỏe, trong đó có sỏi thận.

3. Hạn chế thức ăn giàu chất béo, thức ăn nhiều dầu mỡ

Người bệnh sỏi thận nên ăn những thức ăn thanh đạm, ít protein, ít chất béo. Các thức ăn như thịt động vật, thịt mỡ, nội tạng, dầu,… rất giàu chất béo và giàu protid, chúng góp phần làm tăng thêm hàm lượng cholesterol, cholesterol có thể ứ đọng trong mật, hình thành nên sỏi.

4. Ăn nhiều rau, hoa quả

Nên làm phong phú chế độ ăn uống, ăn những đồ ăn có hàm lượng dinh dưỡng và vitamine cao như rau xanh, dưa chuột, … và những hoa quả có vitamine B1 rất có lợi cho việc làm tan sỏi như quýt, dưa hấu, táo,…

Không nên ăn những hoa quả có chứa nhiều bazơ oxalic (nho, hoa quả khô) hay các loại quả quá chua.

Có thể uống 1 hoặc 2 ly nước ép trái cây hằng ngày nhằm bổ sung vitamine nhưng không nên uống quá nhiều, tốt nhất thì vẫn nên uống đủ nước lọc.

4. Không sử dụng quá nhiều vitamin C

Sử dụng vitamine C trong thời gian dài làm tăng nguy cơ bị sỏi thận. Cơ thể sẽ chuyển đổi vitamine C thành oxalate tăng hình thành sỏi trong thận hay sỏi đường tiết niệu. Những bệnh nhân bị sỏi thận không nên uống quá 500mg vitamin C mỗi ngày và chỉ nên uống khi có chỉ định của bác sĩ.

5. Tránh những loại thực phẩm có thể làm tăng lượng acid uric hoặc oxalate trong nước tiểu

Một số thực phẩm có chứa oxalate (hay acid oxalic) có khả năng làm tăng lượng oxalate trong nước tiểu, làm dễ hình thành sỏi. Các thực phẩm nên tránh như củ cải đường, chocolate, trà,…

6. Hạn chế uống rượu

Rượu là chất kích thích mạnh, một loại chất độc cho cơ thể nếu uống với liều lượng không hợp lý, rượu gây ảnh hưởng đến khả năng trao đổi chất và làm tăng nồng độ kiềm trong cơ thể, là môi trường thuận lợi cho sự hình thành sỏi thận.

7. Tập thói quen vận động, rèn luyện thể thao

Không nên nằm hoặc ngồi một chỗ suốt ngày. Vận động hay tập thể dục nhẹ có tác dụng làm tăng khả năng hấp thu canxi trong máu và nước tiểu để tích tụ về xương, làm giảm nguy cơ tích tụ canxi ở thận gây sỏi.

1. Phát hiện sỏi thận

Sỏi thận có thể diễn biến tiềm tàng, âm thầm, có trường hợp tình cờ phát hiện vì nghi một bệnh khác hoặc khám bệnh định kỳ được chỉ định siêu âm ổ bụng tổng quát. Tuy vậy, người ta thấy rằng, phần lớn sỏi thận có biểu hiện lâm sàng rất phong phú. Có thể phát hiện sớm sỏi thận dựa vào dấu hiệu đau bụng, trong đó đau vùng thắt lưng là một triệu chứng hay gặp nhất. Đau bụng có thể kèm theo buồn nôn hoặc nôn, chướng bụng. Đau vùng thắt lưng có khi âm ỉ suốt ngày, suốt tháng nhưng có khi cơn đau dữ dội mà thường gọi là cơn đau quặn thận (đau lăn lộn không thể ngồi, nằm yên được).

Trong các cơn đau quặn thận, thường sỏi tắc ở tổ chức thận (đài, bể thận…) hoặc sỏi đã di chuyển xuống niệu quản gây tắc niệu quản. Cơn đau quặn thận rất điển hình từ vùng thắt lưng và lan dọc theo đường đi của niệu quản đến vùng bẹn và vùng sinh dục. Kèm theo cơn đau là tiểu buốt, tiểu dắt, tiểu són… Trước hoặc trong cơn đau có thể có sốt cao, rét run và nước tiểu đục do bị nhiễm khuẩn gây viêm đài thận và bể thận hoặc viêm bàng quang. Khi sỏi di chuyển và do cơ thể cố gắng tống xuất sỏi ra, máu có thể xuất hiện trong nước tiểu, khiến nước tiểu có màu hồng.

Ngoài ra có thể phát hiện chính xác sỏi thận bằng các biện pháp cận lâm sàng:

– Chụp X-quang ổ bụng có chuẩn bị hoặc không chuẩn bị là một kỹ thuật hay áp dụng nhất.

– Siêu âm đang được ứng dụng khá phổ biến, giúp khá nhiều cho việc xác định sỏi thận.

– Xét nghiệm nước tiểu cho biết khá nhiều thông số liên quan đến SĐTN, ví dụ như sỏi thuộc loại sỏi gì (sỏi canxi oxalat, canxi phốt phát, sỏi amoni – magie hoặc sỏi acid uric…).

2. Điều trị sỏi thận

Để điều trị sỏi thận hiệu quả thì việc xác định loại sỏi là rất quan trọng. Có nhiều cách để loại trừ sỏi thận mà không phải phẫu thuật. Uống nhiều nước, trên 2 lít một ngày có thể làm cho sỏi tự ra khi đi tiểu. Hạn chế các thức ăn chứa nhiều canxi, oxalat như sữa, pho mát, nước chè đặc; ăn ít đạm động vật nếu bị sỏi acid uric.

Nếu viên sỏi quá lớn để ra ngoài, hay nó bị mắc kẹt trong đường tiểu, bạn có thể cần phải trải qua những phương pháp điều trị phức tạp hơn. Có khoảng 1-2 trong mỗi 10 trường hợp sỏi thận là không thể tự điều trị tại nhà.

Phương pháp điều trị y tế phổ biến nhất là tán sỏi ngoài cơ thể. Nó sử dụng các sóng áp lực để làm vỡ viên sỏi thành những mảnh nhỏ. Những mảnh này có thể đi ra khỏi cơ thể qua nước tiểu. Những lần khác, bác sĩ sẽ cần loại bỏ những viên sỏi hay đặt một ống nhựa dẻo nhỏ (stent) trong niệu quản để giữ nó mở khi viên sỏi đi qua.

Kim tiền thảo có tác dụng điều trị sỏi thận

1. Kim tiền thảo

Kim tiền thảo là loài cây cỏ, nhỏ cao khoảng 40 – 80 cm, mọc bò. Lá mọc so le gồm một hoặc ba lá chét, mặt trên lá màu lục lờ và nhẵn, mặt dưới có lông trắng bạc và mềm.

Sỏi thận và các loại sỏi đường tiết niệu chữa trị bằng kim tiền thảo rất tốt. Dùng toàn cây xay nhỏ, sắc lấy nước uống hàng ngày. Kim tiền thảo được bán phổ biến ở các tiệm thuốc đông y. Kim tiền thảo cũng được bào chế thành dạng viên nang bao đường, dễ uống, có tác dụng phòng và điều trị sỏi đường tiết niệu, sỏi thận, viêm bể thận, viêm túi mật.

2. Đu đủ xanh

Chọn quả đu đủ độ 400 – 600 gam không già, không non, vỏ còn xanh, còn nhiều nhựa trắng (nhựa đu đủ có tác dụng chính trong chữa trị). Không nên chọn quả già vì ít nhựa, quả non ăn thì đắng, quả bé không đủ lượng cần thiết để bào mòn sỏi.

Khi ngắt quả rửa sạch cắt đầu, cắt đuôi, bỏ hết hột, cho thêm ít muối vào giữa quả đu đủ, để nguyên cả vỏ xanh rồi hấp cách thủy độ 30 phút cho chín. Ăn mỗi ngày một quả, ăn cả vỏ, tốt nhất nên dùng sau bữa ăn. Tùy theo kích thước của sỏi to hay nhỏ mà dùng, sỏi dưới 10 mm thì ăn 7 quả, nếu trên 10 mm phải ăn nhiều hơn, ăn liên tục trong 7 đến 10 ngày.

3. Rau ngổ

Rau ngổ là cây thân thảo có chiều cao khoảng 20 cm, thân xốp có nhiều lông. Lá nhẵn, mọc đối, không cuống, hơi ôm thân. Thân và lá có mùi rất thơm nên được dùng làm rau gia vị.

Dùng rau ngổ rửa sạch (thân cây có nhiều lông tơ nên rửa kỹ bằng nước muối, rửa dưới vòi nước chảy mạnh thì rau mới sạch được), giã nhỏ, lấy nước pha với ít muối, cho bệnh nhân sỏi thận uống ngày 2 lần vào sáng và chiều, uống liên tục trong 7 ngày.

Hoặc có thể lấy nước giã rau ngổ ở trên hoà với nước cốt dừa, uống ngày 2 – 3 lần. Đối với rau ngổ khô, sắc lấy nước và uống như trên.

4. Mề gà kết hợp mật vịt

Lấy màng trong của gà, vịt phơi khô, tán nhỏ. Còn mật vịt thì ngâm rượu 15 ngày. Mỗi ngày dùng ít bột đã tán nhỏ ở trên với 2 mật vịt đã ngâm, ăn liên tục từ 10 -15 ngày.

5. Dầu ô liu và chanh

Dùng nước cốt chanh và dầu ô liu theo tỷ lệ 1:1. Hàng ngày, vắt 6 – 7 quả chanh lấy nước, pha với 6 – 7 thìa dầu ô liu, sau đó thêm khoảng 3 bát nước đun sôi để nguội, khuấy đều rồi uống. Có thể uống ngày 2 – 3 lần, uống vài ngày, nếu sỏi lớn hơn thì uống nhiều ngày hơn.

6. Hoa cây đu đủ đực

Một bài thuốc khác, cách làm đơn giản hơn là dùng hoa cây đu đủ đực, giã nát, hòa với nước đun sôi để nguội, khuấy đều, lọc lấy nước uống ngày 2 – 3 lần.

Các bài thuốc trên là cách làm tự nhiên để bào mòn sỏi thận, giúp tống chúng ra ngoài. Vì vậy nên sau khi uống, đi tiểu nên hứng tất cả nước tiểu vào bô, để lắng, và quan sát xem dưới đáy bô có các cặn lắng màu trắng hay không. Nếu bệnh nhân đã được chẩn đoán là sỏi thận, nên đi khám để kiểm tra tình hình của viên sỏi, nếu kích thước của viên sỏi không nhỏ đi hoặc lớn hơn, cần phải được can thiệp bằng phẫu thuật.

1. Thế nào là sỏi thận?

Sỏi thận là hiện tượng các chất khoáng trong nước tiểu lắng đọng lại ở thận, lâu ngày kết lại tạo thành sỏi. Những viên sỏi nhỏ có thể theo nước tiểu ra ngoài, còn những viên sỏi lớn sẽ tích tụ lại trong thận, ngày càng lớn hơn và gây tắc nghẽn đường tiết niệu, làm cho chức năng thận suy giảm, nhất là khi có sự kết hợp của viêm nhiễm thì dễ gây ra suy thận.

Sỏi thận là bệnh thường gặp ở nam giới nhiều hơn nữ, tuổi thường gặp là 30 – 50 tuổi, ít gặp ở trẻ em.

2. Triệu chứng

Triệu chứng thông thường khi bị sỏi thận bao gồm:

• Đau vùng thắt lưng, lan xuống vùng chậu, cơn đau kéo dài hàng giờ, thường xuất hiện sau vận động mạnh.

• Nước tiểu đục, có máu hoặc mủ.

• Một số các triệu chứng không đặc trưng như buồn nôn, đau buốt khi đi tiểu, tăng số lần đi tiểu, chướng bụng, có thể có sốt hoặc đau lưng.

3. Nguyên nhân

Sỏi được hình thành trong thận có thể do nhiều nguyên nhân, nhưng có thể do một số nguyên nhân chính sau:

• Sỏi thận do lắng đọng các chất khoáng: do uống không đủ nước (đặc biệt là đối với những người lao động nặng), hay nhịn tiểu, do dị dạng đường niệu hoặc do các bệnh lí làm tắc đường dẫn niệu.

• Chế độ ăn uống không hợp lý (chỉ ăn thiên lệch một loại thực phẩm).

• Nhiễm trùng đường sinh dục. Nguyên nhân này thường gặp nhiều ở nữ giới, do đường tiết niệu ngắn hơn nam giới và khi cơ quan sinh dục không được vệ sinh sạch sẽ, nên vi trùng dễ có cơ hội xâm nhập gây viêm đường tiết niệu, tạo mủ và lắng đọng các chất bài tiết của cơ thể, gây nên sỏi.

• Có dị vật trong bàng quang (hiếm gặp). Những dị vật (lá cây, cỏ, rơm, hoặc do thông tiểu bị tụt ống thông vào trong bàng quang) vì những lí do khác nhau mà tồn tại ở bang quang, làm lắng đọng các chất khoáng tạo thành sỏi, thậm chí sỏi rất lớn.

4. Biến chứng

Tùy thuộc vào kích thước, số lượng sỏi thận và thời gian mắc bệnh mà sỏi thận có thể gây các biến chứng sau:

• Tắc đường tiết niệu và gây ra các cơn đau quặn thận, gây bí tiểu hoặc làm cho thận ứ nước, ứ mủ.

• Nhiễm trùng đường tiết niệu.

• Suy thận cấp và mạn tính.

• Vỡ thận.

• Các bệnh lý về thận như viêm đài bể thận, viêm thận kẽ, áp xe quanh thận.

Sỏi thận ở cả hai bên thận thì các biến chứng càng phức tạp và suy thận càng khó điều trị.