1. Thuốc và điều trị

Một khi đã bị bệnh thiếu máu, tăng lượng các loại thực phẩm giàu chất sắt là có lợi, nhưng thường là không đủ để khắc phục sự cố. Cần bổ sung sắt để xây dựng lại dự trữ sắt cũng như để đáp ứng các yêu cầu sắt hàng ngày của cơ thể. Ở phụ nữ mang thai, bổ sung chất sắt giúp cung cấp đủ chất sắt cho cả mẹ và thai nhi.

Uống viên sắt bổ sung sắt là dễ nhất và nhanh nhất cách để tăng sắt trong cơ thể. Đối với trẻ em hoặc người lớn bị thiếu máu thiếu sắt nhẹ, bác sĩ có thể khuyên  nên một hỗn hợp đa vitamin có chứa sắt hàng ngày. Nhưng thông thường, các bác sĩ khuyên nên dùng thuốc có chất sắt – chẳng hạn như thuốc viên nén màu sulfate, bổ sung toa. Bác sĩ có thể khuyên nên bổ sung sắt với nước cam hoặc một viên thuốc vitamin C. Vitamin C giúp tăng hấp thu sắt.

Ngoài ra, việc điều trị thiếu máu có thể bao gồm:
– Thuốc men, chẳng hạn như thuốc tránh thai để làm kinh nguyệt đúng.

– Thuốc kháng sinh và các thuốc khác để điều trị viêm loét dạ dày tá tràng.

– Phẫu thuật để loại bỏ một polyp chảy máu, khối u hoặc xơ.

– Nếu thiếu máu thiếu sắt là nghiêm trọng, truyền máu có thể giúp thay thế sắt và hemoglobin nhanh chóng.

2. Chế độ ăn

Ăn những thực phẩm giàu chất sắt có thể giúp điều trị các triệu chứng của thiếu máu do thiếu sắt. Ăn đa dạng các loại thực phẩm, đặc biệt là các thực phẩm giàu sắt và axit folic, chẳng hạn như thịt bò, thịt lợn, thịt gia cầm (chọn thịt nạc) và các loại rau lá xanh. Ăn nhiều cá, đặc biệt là cá béo, và các động vật thân mềm (sò, trai, hàu…); sữa đậu nành, cà chua nghiền, nước nho. Tăng cường Vitamin C giúp cơ thể hấp thụ chất sắt non – heme trong thực vật. Vitamin C có nhiều trong rau, hoa quả, và nên ăn cùng lúc với các thực phẩm chứa chất sắt.

Ngoài ra, có thể tăng cường sắt vào thực phẩm. Trên thế giới sắt được nghiên cứu bổ sung vào các loại thức ăn như sữa, bột ngũ cốc, bánh mì, mì ăn liền, sữa bột đậu tương, bánh bích qui.Có thể nghiên cứu tăng cường sắt vào nước mắm, muối, bột canh và nên kết hợp với tăng cường cả iod.

3. Sinh hoạt

Tập thể dục có thể giúp, nhưng điều quan trọng là để tránh không tập quá sức, vì như thế có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của thiếu máu.

Người bị bệnh không hút thuốc vì hút thuốc làm tăng nhu cầu vitamin của cơ thể.

Nếu bạn nghi ngờ mình bị thiếu máu, hãy nói chuyện với bác sĩ để được làm những xét nghiệm và kiểm tra cần thiết để chẩn đoán chính xác nhất và lựa chọn cho mình biện pháp khắc phục phù hợp.

1. Vì sao bạn bị thiếu máu?

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến thiếu máu, trong đó nguyên nhân thường gặp của thiếu máu bao gồm:

– Thiếu máu do thiếu chất sắt: xảy ra trong những trường hợp mất máu lâu ngày, như phụ nữ ra máu nhiều khi có kinh; ung thư ruột già khiến máu âm thầm chảy rỉ rả ngày này sang ngày khác, dù mắt ta không nhìn thấy…

– Bệnh thiếu máu: là do một dạng khiếm khuyết của hemoglobin. Những tế bào hồng cầu hình bất thường chết quá sớm, dẫn đến sự thiếu hụt kinh niên của các tế bào máu đỏ.

– Tan huyết (hemolytic anemia, các hồng huyết cầu bị phá hủy) và tủy xương không tạo đủ máu.

– Sự thiếu hụt vitamin: ngoài sắt, cơ thể cần folate và vitamin B12 để sản xuất đủ số lượng tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Một chế độ ăn uống thiếu các chất dinh dưỡng có thể gây giảm sản xuất tế bào máu đỏ.

– Thiếu máu của bệnh mãn tính. Một số bệnh mãn tính – chẳng hạn như ung thư, HIV / AIDS, viêm khớp dạng thấp, bệnh viêm mãn tính khác – có thể cản trở việc sản xuất tế bào hồng cầu, dẫn đến thiếu máu mãn tính.

– Thiếu máu liên quan với bệnh tủy xương: một loạt các bệnh, như bệnh bạch cầu và loạn sản tủy, có thể gây ra bệnh thiếu máu. Bệnh ung thư khác của máu hoặc tủy xương, chẳng hạn như đau tuỷ, rối loạn tăng sinh tủy và ung thư hạch, cũng có thể gây thiếu máu.

– Một số nguyên nhân thiếu máu khác: các hình thức hiếm của bệnh thiếu máu như thalassemia và thiếu máu do hemoglobin khiếm khuyết; bị nhiễm giun móc.

Đôi khi, nguyên nhân của bệnh thiếu máu khó có thể được xác định.

2. Hậu quả khi bị thiếu máu

Ban đầu, thiếu máu có thể rất nhẹ nên  không được chú ý. Nếu không được điều trị, thiếu máu có thể gây ra nhiều hậu quả như:

– Cơ thể mệt mỏi nặng: làm việc chóng mệt, hay ngủ gà ngủ gật. Hay bị ngất, hoa mắt, chóng mặt, ù tai khi đang ngồi mà đứng dậy. Khi thiếu máu đủ nghiêm trọng, có thể quá mệt mỏi và không thể hoàn thành công việc hàng ngày.

– Vấn đề về tim: thiếu máu có thể dẫn đến nhịp tim nhanh hoặc bất thường – một rối loạn nhịp. Tim phải bơm máu nhiều hơn để bù đắp cho sự thiếu oxy trong máu khi đang thiếu máu. Điều này thậm chí có thể dẫn đến suy tim sung huyết.

– Tổn thương thần kinh: vitamin B12 là điều cần thiết không chỉ cho sản xuất tế bào máu đỏ khỏe mạnh, mà còn cho các chức năng khỏe mạnh thần kinh. Thiếu vitamin B12 có thể gây ra một số thương tổn thần kinh

– Suy chức năng tâm thần: thiếu vitamin B12 cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng tâm thần.

– Tử vong: thiếu máu có thể nghiêm trọng và dẫn đến biến chứng nguy hiểm tính mạng. Mất rất nhiều máu nhanh chóng trong bệnh thiếu máu cấp tính trầm trọng có thể gây tử vong.

– Đặc biệt, với phụ nữ có thai có thể gây sẩy thai liên tục, đẻ non hoặc trẻ sinh ra có cân nặng sơ sinh thấp. Thiếu máu do sắt có thể gây ra một số tai biến về sản khoa như chảy máu khi sinh, hậu sản…

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thiếu máu như thiếu máu do dinh dưỡng, thiếu máu do bệnh lý cơ quan tạo máu, thiếu máu do tan máu… trong đó thiếu máu dinh dưỡng (tức là thiếu các nguyên liệu cần thiết cho quá trình tạo máu như sắt, vitamin B12, acid folic, magie, kẽm, đồng, coban…) là nguyên nhân thường gặp nhất. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến vấn đề sử dụng thuốc để bổ sung nguyên liệu cần thiết cho quá trình tạo máu.

Chất sắt (Fe)

Sắt cung cấp cho cơ thể chủ yếu từ thức ăn như gan, tim, trứng, thịt nạc, hoa quả. Tổng lượng Fe trong cơ thể người trưởng thành khoảng từ 3 – 5g sắt, có trong hồng cầu, cơ, một số enzym và dự trữ trong một số cơ quan như gan, lách, tủy xương… Ở người bình thường, nhu cầu sắt khoảng 0,5 – 1mg trong 24 giờ, nhưng tăng lên gấp đôi ở phụ nữ khi hành kinh và tăng lên 5 – 6 lần ở phụ nữ mang thai.

Sắt từ thức ăn (dạng ion sắt 2 hoặc sắt 3) khi vào dạ dày thì ion sắt 2 được dễ dàng hấp thu qua niêm mạc dạ dày, còn ion sắt 3 sẽ kết hợp với albumin ở niêm mạc đường tiêu hóa nên không hấp thu được, muốn hấp thu được nó phải chuyển thành sắt 2 dưới tác dụng của acid clo hydric và sự xúc tác của vitamin C, chính vì vậy, các dạng thuốc sắt luôn được sản xuất ở loại có hóa trị 2.

Có rất nhiều nguyên nhân có thể làm cơ thể thiếu sắt trong đó đáng chú ý là các nguyên nhân dẫn đến kém hấp thu sắt như viêm dạ dày mạn tính, sau cắt đoạn dạ dày, tiêu chảy mạn, trĩ, ung thư… hoặc do nhiễm giun, do tăng nhu cầu sử dụng sắt ở phụ nữ có thai, ở tuổi dậy thì.

Chính vì vậy, thuốc được chỉ định sử dụng trong các trường hợp sau cắt đoạn dạ dày, viêm teo niêm mạc dạ dày, viêm ruột mạn tính, rong kinh, trĩ, nhiễm giun móc, phụ nữ mang thai hoặc thời kỳ cho con bú.
Hồng cầu trong máu.

Tuy nhiên, cần chú ý, khi dùng đường uống thuốc có thể gây kích ứng niêm mạc đường tiêu hóa dẫn đến tình trạng lợm giọng, buồn nôn, táo bón… khi dùng đường tiêm có thể gây nhức đầu, buồn nôn, sốt và đặc biệt khi dùng quá liều có thể gây tử vong.

Thuốc không được dùng cho người mẫn cảm, người bị thiếu máu do tan máu. Đối với trẻ em dưới 12 tuổi hoặc người già, không được dùng dạng viên mà chỉ được sử dụng dạng siro.

Vitamin B12

Đây là tên chung chỉ các cobalamin hoạt động trong cơ thể như cyanocobalamin, hydroxocobalamin… Chúng có chủ yếu trong động vật như thịt, cá, trứng, gan…, ngoài ra, trong cơ thể người được tổng hợp một lượng nhỏ nhờ một số vi khuẩn ở ruột.

Vitamin B12 được hấp thu qua đường uống hoặc đường tiêm, trong đó muốn hấp thu được qua đường uống thì cần phải có một yếu tố nội của cơ thể (là một glycoprotein do tế bào niêm mạc dạ dày tiết ra). Chính vì vậy, ở người bị viêm loét dạ dày mạn tính dễ dẫn đến thiếu vitamin B12. Khi vào cơ thể, vitamin B12 được tích trữ nhiều ở gan, thần kinh trung ương, tim và nhau thai; thải trừ nhanh qua thận.

Các cobalamin đóng vai trò quan trọng là các coenzym đồng vận tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa quan trọng trong đó đáng chú ý là quá trình chuyển hóa acid folic và tổng hợp ADN nên rất cần cho sự tổng hợp sinh hồng cầu, ngoài ra còn tham gia vào quá trình chuyển hóa lipid và hoạt động bình thường của hệ thần kinh.
Khi thiếu cobalamin sẽ dẫn đến tình trạng thiếu máu hồng cầu to, viêm đa dây thần kinh, rối loạn cảm giác, rối loạn vận động khu trú ở chân. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thiếu vitamin B12 như trong bệnh Biermer, sau cắt đoạn dạ dày ruột, hội chứng kém hấp thu, xơ gan, viêm gan mạn, phụ nữ có thai hoặc sau dùng một số thuốc như neomycin, sodanton…

Do vậy, thuốc được chỉ định dùng trong các trường hợp thiếu máu, nhất là thiếu máu hồng cầu to, viêm và đau dây thần kinh, dự phòng thiếu máu ở người bị cắt dạ dày hoặc viêm ruột mạn. Ngoài ra, có thể kết hợp với các vitamin khác trong các trường hợp cơ thể suy nhược, suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai, cho con bú. Chú ý, thuốc không được dùng cho người bệnh ung thư, người mẫn cảm với thuốc.

Acid folic

Cơ thể không có khả năng tổng hợp acid folic, nguồn cung cấp chủ yếu là từ thức ăn. Acid folic có nhiều trong thịt, cá, gan, trứng và rau quả tươi nhưng rất dễ bị phân hủy trong quá trình chế biến. Trong cơ thể, sau khi bị chuyển hóa, sẽ trở thành chất đóng vai trò rất quan trọng cho rất nhiều quá trình chuyển hóa khác trong cơ thể, trong đó đáng chú ý là acid folic là chất không thể thiếu cho việc tạo hồng cầu bình thường. Nguyên nhân gây thiếu acid folic cũng cơ bản giống như thiếu vitamin B12, hai nguyên nhân này thường gặp đồng thời trên một bệnh nhân, khi thiếu sẽ dẫn đến thiếu máu hồng cầu khổng lồ. Vì vậy, thuốc được sử dụng để phòng và điều trị các trường hợp thiếu máu, nhất là thiếu máu hồng cầu to.

Ngoài 3 chất quan trọng ở trên còn rất nhiều chất khác có ảnh hưởng đến quá trình tạo máu như erythropoietin, đồng, vitamin B6… và cách tốt nhất, chừng nào còn có thể thì nên ăn uống điều độ, đầy đủ, cân đối thành phần các chất dinh dưỡng, rau xanh và khoáng chất.

Bí ngô

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Bắc Kinh, Trung Quốc, bí ngô chứa nhiều protein, carotene, vitamin, amino axit, canxi, sắt… Thành phần dinh dưỡng  trong bí ngô khá đầy đủ, giá trị dinh dưỡng cũng khá cao. Hàm lượng vitamin C trong bí ngô non nhiều hơn trong bí ngô đã chín.

Bí ngô có hàm lượng các chất dinh dưỡng cao

Tuy nhiên, trong bí ngô chín thì hàm lượng canxi, sắt, carotene lại cao hơn trong bí ngô non, những chất dinh dưỡng này có tác dụng hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh hen suyễn.Quan điểm Đông y cho rằng, bí ngô có tính ôn, vị ngọt, có tác dụng tiêu viêm, bổ tỳ, trị khí hư, tiêu chảy, hen phế quản…Nghiên cứu gần đây cho thấy, bí ngô giàu hàm lượng sắt và kẽm, kẽm trực tiếp ảnh hưởng tới chức năng thành thục của hồng cầu; chất sắt lại là nguyên tố vi lượng cơ bản tạo ra hemoglobin giúp bổ sung lượng máu cho cơ thể.

Mía

Mía được coi là loại bổ máu nhất trong tất cả các loại trái cây. Mía chứa những nguyên tố vi lượng cần thiết cho cơ thể như sắt, canxi, kẽm…trong đó hàm lượng sắt là lớn nhất. Nghiên cứu cho thấy, mía không những chứa nhiều đường, nước mà còn chứa nhiều vitamin các loại, protein, axit hữu cơ, canxi, sắt…những chất có lợi cho quá trình trao đổi chất trong cơ thể. Do đó, mía không chỉ kích thích ngon miệng do vị ngọt dịu, dễ ăn mà còn cung cấp cho cơ thể dinh dưỡng và nhiệt lượng cần thiết.

Nho

Theo quan điểm Đông y, nho giúp bổ khí, tăng cường thể lực và bổ máu. Nho chứa nhiều đường glucose, can-xi, phốt-pho, sắt, vitamin, amino axit…Những chất này rất cần thiết để tăng cường sức khỏe và bổ sung máu cho cơ thể người già, phụ nữ mang thai, và những người thường xuyên mệt mỏi do thiếu máu.