Sốt xuất huyết Dengue là bệnh nhiễm trùng cấp tính, có thể bùng phát thành dịch do vi rút Dengue gây nên, bệnh lan truyền chủ yếu do muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus. Sốt xuất huyết Dengue là một bệnh dịch lưu hành địa phương ở Việt Nam. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, có thể dẫn tới tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Muỗi vằn Aedes aegypti

Tác nhân gây bệnh

Virus Dengue không lây trực tiếp từ người sang người mà truyền bệnh từ người bệnh sang người lành qua muỗi Aedes đốt. Virus Dengue có nhân ARN, thuộc nhóm Flavivirus, có 4 típ huyết thanh (D1, D2, D3, D4). Các virut Dengue có nhiều kháng nguyên, có kháng nguyên đặc hiệu của typ, có nhữngkháng nguyên chung của phân nhóm và nhóm, có thể gây phản ứng chéo 1 phần sau khi bị nhiễm 1 trong 4 típ và có những kháng nguyên đặc hiệu cho riêng từng típ.

Vi rút tồn tại ở trong máu bệnh nhân trong thời gian bị sốt. Có thể tìm thấy kháng nguyên vi rút Dengue ở đại thực bào, tuyến ức, phổi, lách, tế bào Kuffer ở gan, tế bào monocyt ở máu ngoại biên.

Đặc điểm của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết

Người bệnh là ổ chứa virus chính. Người bệnh nhiễm virus Dengue bị muỗi Aedes đốt mang virus rồi truyền cho người lành. Muỗi Aedes hút máu vào ban ngày và thời gian hút máu nhiều nhất là lúc sáng sớm và chiều tối. Nhìn bằng mắt thường thấy muỗi Aedes aegypti mình nhỏ, đen, thân và chân có những đốm trắng gọi là muỗi vằn. Muỗi thường đậu ở nơi tối trong nhà, trên quần áo, chăn màn, dây phơi và các đồ dùng, thường sống ở các đô thị. Muỗi Aedes albopictus thích sống ở lùm cây, ngọn cỏ, gặp nhiều ở vùng nông thôn.

Muỗi cái có thể truyền bệnh ngay sau khi hút máu người bệnh hoặc virus nhân lên ở tuyến nước bọt của muỗi, muỗi có thể truyền bệnh sau đó 8-10 ngày.

Người ta thấy muỗi bị nhiễm virus Dengue có thể truyền bệnh suốt vòng đời của muỗi khoảng 174 ngày (5-6 tháng). Muỗi Aedes đẻ trứng ở các dụng cụ chứa nước trong gia đình như chum, bể nước, vại, lọ hoa, chậu cảnh… hoặc đồ phế thải có chứa nước, như: lốp xe, vỏ dừa hoặc ở rãnh nước, ao hồ. Muỗi Aedes sinh sản quanh năm, cao nhất vào những tháng sau mùa mưa muỗi sinh sản nhiều. Trứng mất 11-18 ngày, khi nhiệt độ 29-31oC để phát triển thành muỗi trưởng thành.

Theo y học dân tộc, viêm não Nhật Bản là một bệnh trong ôn bệnh do thử ôn xâm nhập từ biểu vào lý, đốt ở phần khí và doanh huyết; tân dịch giảm sinh đàm, nhiệt cực sinh phong, nếu xuất hiện các chứng sốt cao co giật, mê sảng, đàm làm tắc các khiếu gây hôn mê, chứng nội bế ngoại thoát (truỵ tim mạch ngoại biên).

Bệnh biến chuyển qua 4 giai đoạn: vệ, khí, doanh huyết, thương âm, thấp trở ở kinh lạc (nghĩa là bệnh trải qua các giai đoạn khởi phát, toàn phát chưa có biến chứng, toàn phát có biến chứng mất nước, nhiễm độc thần kinh, rối loạn thành mạch và hồi phục và di chứng.

Thể vệ, khí

Ở gia đoạn này, người bệnh thường có các biểu hiện như: sốt, ớn lạnh, ra nhiều mồ hôi, gáy hơi cứng, đau đầu, tinh thần tỉnh táo, phiền táo lơ mơ, có thể co giật, rêu lưỡi trắng mỏng hoặc vàng.

Bạn có thể cho người bệnh sử dụng một trong 2 bài thuốc sau

Bài 1: 40g thạch cao, 16g ngân hoa, 16g hạt muồng sống, 10g chi tử, 10g cát căn, 10g cam thảo nam, 10g cỏ nhọ nồi, 10g sinh địa. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Ngân kiều thang gia giảm: thạch cao 40g, kim ngân hoa 16g, lô căn 16g, hoàng cầm 12g liên kiều 12g, bạc hà 8g. Có thể thêm: hoắc hương 12g, bội lan 8g, hậu phác 6g nếu bệnh nhân bị thấp ôn nặng, rêu lưỡi dày trắng, buồn nôn. Sắc uống ngày 1 thang.

Thể doanh huyết

Ở giai đoạn này, bệnh nhân thường có các biểu hiện như: sốt cao, cổ gáy cứng, nhức đầu, miệng khát, hôn mê, co giật, chất lưỡi đỏ, mạch sác đại, nhịp thở thất thường. Bệnh nhân đã có các triệu chứng của mất nước điện giải, nhiễm độc thần kinh, rối loạn thành mạch

Bài 1: 40g thạch cao, 16g cam thảo đất, 16g kim ngân, 12g sinh địa, 12g huyền sâm, 12g mạch môn, 12g hoàng đằng.
Nếu người bệnh bị táo bón, có thể thêm 20g chút chít.

Bài 2: thạch cao 40g, tri mẫu 16g, kim ngân 16g, huyền sâm 16g, sinh địa 16g, hoàng liên 12g, cam thảo 4g, liên kiều 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Thêm thạch quyết minh 40g, địa long 16g, câu đằng 20g nếu người bệnh bị co giật nhiều thêm.
Thêm trúc lịch 30g nếu bệnh nhân bị hôn mê, đờm nhiều.

Giai đoạn phục hồi và di chứng

Ở giai đoạn này, bệnh nhân bắt đầu hồi phục dần dần; một số bệnh nhân có di chứng thần kinh, tinh thần.

Bài thuốc: sinh địa 12g, huyền sâm 12g, mạch môn 12g, a giao 10g, sa sâm 12g, kỷ tử 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Di chứng thần kinh ngoại biên: bạch thược 12g, mộc qua 8g, đan sâm 8g, sinh địa 12g, địa long 6g, tần giao 8g, đương quy 8g khi người

bệnh bị chân tay co quắp, run tay chân… do ứ trở ở kinh lạc, cân mạch không được nuôi dưỡng. Sắc uống ngày 1 thang.

Di chứng tinh thần: quy bản 12g, mẫu lệ 16g, sinh địa 12g, thạch quyết minh 12g, sa sâm 8g, thạch xương bồ 6g, mạch môn 12g, địa long 8g khi người bệnh có các biểu hiện tinh thần đần độn, không nói, triều nhiệt, lưỡi đỏ không có rêu, mạch tế sác.

Viêm não Nhật Bản là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do virut thuộc họ Togaviridae ở trong nhóm B của các Flavivirus, nhóm Arbovirus có ái tính với tế bào thần kinh gây ra. Virut gây bệnh xâm nhập cơ thể con người qua vết đốt của muỗi Culex tritaeniorhynchus và Culex vishnui. Do thời tiết nắng nóng, mưa nhiều, vào mùa hè, làm muỗi phát triển mạnh nên bệnh viêm não Nhật Bản thường bùng phát vào thời gian này. Ngoài ra, đây là thời gian có nhiều loại hoa quả chín rộ, nơi mà các loài chim, dơi, động vật có vú (gặm nhấm, cừu, lợn…) có thể là ổ chứa virus.

Do thời tiết nắng nóng, mưa nhiều, vào mùa hè, làm muỗi phát triển mạnh nên bệnh viêm não Nhật Bản thường bùng phát vào thời gian này

Trẻ em là đối tượng dễ mắc bệnh, đặc biệt là nhóm trẻ ừ 3 -8 tuổi. Diễn tiến bệnh rất nhanh, trẻ khỏe mạnh bình thường xuất hiện sốt đột ngột, đau đầu, nôn, mệt mỏi, co giật, đờ đẫn, rồi hôn mê. Trong trường hợp thấy trẻ có những triệu chứng trên, bố mẹ cần đưa con đến các cơ sở y tế để trẻ được thăm khám phát hiện có dấu hiệu úng não trên lâm sàng, chọc dịch não tủy xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán chắc chắn và điều trị cho bé.

Dự phòng viêm não Nhật Bản

Hiện nay, viêm não Nhật Bản đã có vaccine phòng bệnh đặc hiệu, bố mẹ nên đưa trẻ (trên 1 tuổi) đi tiêm phòng đủ 3 mũi vaccin phòng bệnh cho trẻ.

Một số biện pháp phòng bệnh khá phổ thông, dễ áp dụng và hiệu quả mà mọi người có thể dùng hiệu quả là mắc màn khi ngủ, diệt muỗi bằng hóa chất hoặc hương diệt muỗi, vệ sinh môi trường xung quanh, khơi thông cống rãnh.

Ở một số vùng, hạn chế nơi muỗi đẻ trứng ở ruộng lúa và hệ thống mương máng, bạn có thể phòng chống bệnh bằng cách thả cá ăn bọ gậy.

Cần nhắc nhở các bé không nên mặc quần áo dài để tránh muỗi đốt, chơi gần bụi cây, chuồng gia súc ở những nơi có nhiều hoa quả chín.

Bệnh viêm não Nhật Bản

Viêm não Nhật Bản hay còn gọi là viêm não Nhật Bản B. Đây là một bệnh do vi rút gây nhiễm trùng cấp tính hệ thần kinh trung ương, các biểu hiện như trẻ bị viêm não trong vài ngày đầu, có khi kéo dài đến 10 ngày. Vi rút gây viêm não Nhật Bản được truyền sang người do muỗi đốt và gây bệnh.

Tiêm vaccine cho cả trẻ em và cả người lớn để phòng bệnh viêm não Nhật Bản.

Viêm não Nhật Bản là một bệnh nặng, gây nhiều biến chứng nguy hiểm và có thể gây tử vong cao. Bệnh tăng vào những tháng hè và cao nhất vào tháng 5 – 7, bệnh có xu hướng giảm vào những tháng lạnh ở các tỉnh phía Bắc. Còn ở các tỉnh phía Nam, bệnh rải rác quanh năm. Viêm não Nhật Bản có thể gặp ở tất cả các lứa tuổi, nhiều nhất là trẻ em dưới 15 tuổi.

Viêm não mô cầu

Não mô cầu có tên khoa học là Neisseria meningitidis, vi khuẩn là song cầu hình hạt cà phê nằm trong tế bào. Vi khuẩn này thường cư trú ở vùng hầu họng của bệnh nhân và bệnh lây truyền trực tiếp theo các giọt nước nhỏ bài tiết qua đường hô hấp do tiếp xúc gần gũi hay gián tiếp qua trung gian đồ dùng chung có chất mới bài tiết ra từ đường hô hấp của người mang vi khuẩn.

Bệnh thường gặp vào mùa hè. Lệ mắc cao ở trẻ em từ 6 tháng đến 36 tháng tuổi hoặc thanh thiếu niên từ 14 – 20 tuổi và tỷ lệ mắc bệnh thấp ở người trên 20 tuổi.

Trong lâm sàng, vi khuẩn gây viêm não mô cầu thường gây ra 2 thể bệnh chính là viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết. Đặc biệt ở thể nhiễm khuẩn huyết tối cấp gây tỷ lệ tử vong rất cao.

Bệnh viêm não do Arbovirus

Viêm não do Arbovirus là bệnh xảy ra vào mùa có khí hậu ấm như mùa hè – thu. Mầm bệnh có ở những động vật có vú nhỏ và một số loại chim, ngựa…, bệnh lây qua muỗi hay côn trùng đốt. Tổn thương chủ yếu là viêm màng não, viêm não, hôn mê, thiểu năng trí tuệ, liệt thần kinh sọ não… với tỉ lệ tử vong cao.

Mùa hè nóng ẩm, muỗi phát triển nhiều, một số người ngại mắc màn khi ngủ đã tạo điều kiện cho muỗi đốt, bên cạnh đó, thời tiết nóng bức, trẻ em thường chỉ mặc quần đùi, áo cộc tay hoặc cởi trần nên càng có nhiều người mắc bệnh.

Làm thế nào để phòng bệnh viêm não

Đối với bệnh viêm não đã có vaccine như viêm não Nhật Bản B thì tiêm vaccine cho cả trẻ em và cả người lớn để bảo vệ.

Chống muỗi đốt và diệt muỗi là cách tốt nhất để phòng bệnh viêm não do Arbovirus. Mặc quần dài, áo dài tay, đeo tất che chân để tránh muỗi đốt. Hạn chế cho trẻ em chơi ngoài trời vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn. Ngủ màn kể cả ngủ ban ngày để tránh muỗi đốt. Phun thuốc diệt muỗi để diệt muỗi. Phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh quanh nhà để loại bỏ nơi muỗi đậu và đẻ…. Thả cá bảy màu vào các nơi đựng nước; đậy kín các vật chứa nước để diệt bọ gậy và không có chỗ cho muỗi đẻ trứng.

Đối với bệnh nhẹ

Thủy đậu mọc rải rác, sốt nhẹ; có khi không sốt, ho ít, nước mũi trong loãng, ăn uống và tinh thần bình thường (bệnh chỉ có ở phần vệ), thì phương pháp chữa là sơ phong thanh nhiệt. Bài thuốc gồm các vị: lá dâu 12g, lá tre 16g, ngân hoa 10g, bạc hà 6g, rễ sậy 10g, kinh giới 8g,cam thảo đất 8g sắc uống 2-3 lần trong ngày.

Nếu các vị thuốc trên bạn không tìm được, có thể thay thế bằng thang thuốc sau đây: dùng thuyền thoái 3g, kim ngân hoa 6g, bạch vi 9g, đạm đậu xị 5g, sơn chi vỏ 2g, bạc hà 1g, địa đinh thảo 6g, tang diệp 5g, liên kiều 6g, sắc uống ngày một thang chia 2-3 lần cho trẻ.

Đối với bệnh nặng

Thủy đậu mọc nhiều, xung quanh nốt đậu có màu đỏ sẫm, màu sắc tím tối, sốt cao, khát nước, mặt đỏ, niêm mạc miệng có những nốt phỏng, rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ dung bài thuốc sâu đây: bồ công anh 16g, liên kiều 8g, tế sinh địa 12g, chi tử sao 8g, kinh nhân 12g,
xích thược 8g. Sắc ngày 1 thang chia cho trẻ uống 2-3 lần/ ngày.

Trường hợp trẻ sốt nhiều, nôn mửa, buồn bực, khát nước dùng: cát căn 12g, cát cánh 12g, chỉ xác 6g, tiền hồ 12g, thanh bì 8g, sơn tra 8g, thuyền thoái 8g, kinh giới 8g, liên kiều 8g, mạch nha 8g. Sắc uống ngày một thang chia 2-3 lần/ ngày.

Nếu trẻ có dấu hiệu tiểu tiện vàng sậm, nốt đậu ngứa ngáy rất khó chiu thi cho trẻ uống vị thuốc có vị thanh mát, giảm ngứa bao gồm các vị thuốc sau: kim ngân hoa 4g, liên kiều 4g, nhân trần 6g, xích thược 3g, bạc hà 4g, đại thanh diệp 6g, sinh chi tử 3g. Sắc uống ngày một thang chia uống 2-3 lần/ ngày.

Nếu nốt đậu nhiều, không đóng vảy được vỡ loét dùng: hoàng bá 12g, 8g hoàng liên , 6g hoàng cầm, chi tử 8g. Sắc uống ngày một thang. Hoặc có thể thay thế bằng bài thuốc sau đây: rễ chàm mèo 6g, mộc thông 3g, chi tử sao 5g,hoạt thạch 4g, sinh địa hoàng 6g, liên kiều 5g, cam thảo 2g. Sắc uống ngày một thang.

Đối với những gia đình song ở nông thôn, các loại lá sau rất dễ tìm, bạn nên sắc cho trẻ uống liên tục trong 3-4 ngày. Sử dụng các loại lá sau dây: lá bạc thau 8g, lá quỳnh châu 10g, lá tiết dê 20g, lá dâm bụt 5g, lá rau bát 15g, bông mã đề 15g, lá bồ ngót 20g, lá đào tiên 5g, lá diếp cá 20g, lá mặt trăng 10g, rau má 20g. Tất cả rửa sạch rồi vò trong một lít nước, đun sôi nước đó lên, lọc bã, để nguội dùng làm nước uống, bã xoa khắp người.

Giảm tình trạng ngứa

Khi bị thủy đậu triệu chứng khó chịu nhất là ngứa, khó chịu kích thích bệnh nhân gãi làm vỡ các bọng nước gây nên nhiễm trùng thứ phát. Để làm giảm tình trạng này cần cắt móng tay và giữ móng tay sạch sẽ. Đối với trẻ em có thể dùng bao tay vải để bọc tay cho trẻ.

Dùng dung dịch Milian chấm lên các nốt phỏng đã bị vỡ

Giữ gìn vệ sinh thay áo quần và tắm rửa hằng ngày cho bệnh nhân bằng nước nóng và băng ướt để làm giảm ngứa cho bệnh nhân. Nên mặc các áo quần rộng rãi, làm bằng chất liệu mát mẻ.

Vệ sinh mũi họng hằng ngày cho bệnh nhân bằng dung dịch nước muối sinh lý 9% (nước muối sinh lý và dung dịch Milian có bán ở nhà thuốc tây). Dùng dung dịch Milian chấm lên các nốt phỏng nước đã vỡ.

Giữ gìn vệ sinh nhà ở

Thường xuyên lau chùi nhà cửa bằng thuốc tẩy trùng hoặc xà phòng tránh vi khuẩn liên hiệp với những vi khuẩn có điều kiện gây nên biến chứng nguy hiểm của bệnh thủy đậu. Phải khai báo cho trạm y tế nơi bạn đang sống biết tình trạng của bệnh. Chỉ đưa bệnh nhân đến bệnh viện nếu bệnh nặng, hoặc nhà chật chội và có trẻ nhỏ.

Virut gây bệnh thủy đậu rất dễ chết ở ngoại cảnh nên phải cho bệnh nhân nằm ở phòng riêng, thoáng khí, tránh ánh nắng mặt trời.

Chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc

Để giảm tình trạng sốt nên cho bệnh nhân uống uống Paracetamol để hạ sốt nếu trẻ sốt cao. Không được dùng Aspirine cho trẻ em bị thủy đậu vì có mối liên hệ giữa các dẫn xuất của Aspirine và sự phát triển của hội chứng Reye.

Nâng cao sức đề kháng cho trẻ bằng cách bổ sung các chất dinh dưỡng vào khẩu phần ăn. Nên ăn các loại thức ăm mềm, lỏng, dễ tiêu. Tăng cường bổ sung các loại Vitamin từ hoa quả đặc biệt là Vitamin C (chanh, bưởi, cam, nho…).

Hạn chế những thức ăn có tính nóng, thức ăn cay, nhiều gia vị vì nó sẽ khiến cho bệnh thêm trầm trọng và cảm giác ngứa rát nhiều hơn.

Trên đây là cách chăm sóc bệnh nhân bị bệnh thủy đậu hiệu quả nhất mà chúng ta cần phải biết để tự chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho chính mình. Tuy nhiên, dù trong hoàn cảnh nào việc phòng bệnh cũng tốt hơn là chữa bệnh, chính vì thế hãy tiêm văc xin phòng bệnh thủy đậu đồng thời hạn chế tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh chính là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Chúc bạn luôn biết bảo vệ sức khỏe của chính mình bởi nó là vốn quý nhất của con người đấy nhé.

Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, do virut dengue gây ra. Muỗi vằn là vật chủ trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết qua vết đốt.

Đặc điểm của muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết

– Muỗi vằn có màu đen, có những đốm trắng ở thân và chân.

Muỗi vằn là véctơ chủ yếu trong truyền lan virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết.

– Muỗi vằn cái đốt người vào cả ban ngày và ban đêm, nhưng nhiều nhất vào sáng sớm và chiều tối.

– Muỗi vằn đẻ trứng, sinh sản ở các dụng cụ chứa nước ở trong và xung quanh nhà như bể nước, chum, vại, lu, khạp, giếng nước, hốc cây… hoặc các ao tù, vũng nước đọng hoặc các đồ vật hoặc đồ phế thải có chứa nước như lọ hoa, bát kê chạn, lốp xe, vỏ dừa…

– Muỗi vằn thường trú đậu trong nhà, dây phơi và các đồ dùng trong nhà, trên quần áo, chăn màn.

Cách phòng bệnh sốt xuất huyết

Hiện nay, chưa có vaccine phòng bệnh cũng như thuốc điều trị sốt xuất huyết đặc hiệu, do đó diệt muỗi được coi là biện pháp chính để phòng bệnh. Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt muỗi, bọ gậy (lăng quăng) và phòng chống muỗi đốt là cách phòng bệnh tốt nhất.

Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt bọ gậy.

– Đậy kín tất cả các vật dụng chứa nước ăn uống sinh hoạt như bể, chum vại, lu, khạp đựng nước để muỗi không thể đẻ trứng được. Để diệt bọ gậy, thả cá hoặc mêzô vào bể, giếng, chum, vại, lu, khạp chứa nước.

– Các bát nước kê chân chạn cần cho thêm muối vào để trứng muỗi không có khả năng phát triển

– Thay nước các lọ hoa, thau rửa chum, vại, lu, khạp hàng tuần.

– Các vật dụng phế thải xung quanh nhà như chai lọ vỡ, ống bơ, vỏ dừa…, hốc cây, kẽ lá, gốc tre, nứa… cần được thu gom và tiêu hủy; lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến, dọn vệ sinh môi trường.

– Phun hóa chất diệt muỗi khi dịch lan rộng hoặc mật độ muỗi lớn.

Phòng chống muỗi đốt:

– Cần ngủ trong màn (mùng) kể cả ban ngày.

– Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.

– Mặc quần áo dài che kín tay chân.

– Dùng bình xịt diệt muỗi, vợt điện diệt muỗi…

Nguyên nhân gây bệnh

Sốt xuyết huyết do virut Dengue thuộc giống Favivirus gây ra. Virut Dengue có 4 tuýp huyết thanh (từ Den – 1 đến Den – 4), ở nước ta bệnh lưu hành với cả 4 tuýp nhưng hay gặp nhất là týp Den – 1 và 2. Các tuýp huyết thanh này không có miễn dịch chéo mà chỉ tạo nên miễn dịch suốt đời với chủng virus đó mà thôi. Do đó, một số người có thể mắc bệnh sốt xuất huyết nhiều hơn một lần trong đời.

Phát ban trên lưng gây ngứa và khó chịu

Muỗi gây bệnh sốt xuất huyết là muỗi Aedes aegypti hay còn gọi là muỗi vằn. Muỗi đốt người vào cả ban ngày và ban đêm, nhưng cao điểm vào sáng sớm và chiều tối. Muỗi gây bệnh sốt xuất huyết thường sống trong nhà,thường đậu những nơi ít ánh sáng, ẩm thấp ( như áo quần đang mặc có màu sẩm treo trên mắc áo). Muỗi thường sinh sản ở những nơi nước trong như chum vại, bể chứa nước, những vũng nước đọng trong, các vỏ đồ hộp, chai lọ, lốp xe hỏng, các lọ hoa…

Các triệu chứng thường gặp khi bị sốt xuất huyết

Bệnh thường có 3 – 6 ngày ủ bệnh, một số trường hợp có thể kéo dài đến 15 ngày.

Triệu chứng thường xuất hiện đột ngột với sốt cao 39 – 40⁰C, kéo dài 2 – 7 ngày, người mệt mỏi rũ rượi; đau đầu dữ dội ở vùng trán, sau nhãn cầu; có thể có nổi mẩn, phát ban; có xuất huyết ở da, niêm mạc; đau cơ, đau khớp, mệt mỏi, chán ăn; dấu hiệu xuất huyết (có thể ở da, niêm mạc, nội tạng): chấm xuất huyết ngoài da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, vết bầm tím chỗ tiêm, nôn ra máu, đi ngoài phân đen (do bị xuất huyết nội tạng).

Một số trường hợp có thể bệnh có thể tiến triển đến xuất huyết tiêu hóa và sốc. Đau bụng vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải, buồn nôn, chân tay lạnh, người vật vã, hốt hoảng (hội chứng sốc do xuất huyết nội tạng gây mất máu, tụt huyết áp).

Khi nghi ngờ mình hay người thân bị sốt xuất huyết, bạn nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế để khám, điều trị hợp lí. Trong trường hợp nhẹ  có thể điều trị tại nhà, nghỉ ngời hợp lí, uống oresol, thuốc hạ sốt (paracetamol, không dùng aspirin để hạ sốt), chườm mát. Theo dõi liên tục, nếu thấy có bất kỳ dấu hiệu xuất huyết nào hoặc diễn biến nặng hơn (li bì, bứt rứt, vật vã, chân tay lạnh, đau bụng, nôn nhiều) cần đưa ngay người bệnh đến bệnh viện.

1. Viêm ruột thừa là gì?

Ruột thừa nằm ở phần dưới phải của ổ bụng, có thể thay đổi vị trí. Ruột thừa có hình dáng là một túi nhỏ nhô ra hình con giun của manh tràng (đoạn đầu của ruột già), dài khoảng 5 – 6cm. Theo các chuyên gia tiêu hóa, ruột thừa không có chức năng gì nên việc cắt bỏ nó không ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa của cơ thể.

Bệnh viêm ruột thừa (appendicitis) là do ruột thừa bị viêm nhiễm. Nguyên nhân của sự viêm nhiễm này thường là nhiễm trùng sau nơi tắc nghẽn của ruột thừa. Ðiều này có thể do một mảnh phân cứng (sỏi phân ) mắc kẹt ở ruột thừa, các mô bạch huyết ở ruột thừa trở nên bị viêm và gây tắc ruột thừa. Có một số ít trường hợp nguyên nhân viêm ruột thừa không được tìm thấy.

Viêm ruột thừa có thể xuất hiện ở tất cả các lứa tuổi nhưng lứa tuổi thường gặp nhất là 11-20 tuổi.

2. Triệu chứng

– Đau bụng là triệu chứng đầu tiên của viêm ruột thừa cấp. Biểu hiện thường thấy đau bụng bắt đầu lan toả ở vùng thượng vị và vùng rốn. Đau với mức độ vừa phải, không thay đổi, đôi khi có những cơn co thắt trội lên. Sau một thời gian từ 1-12 giờ (thường trong vòng  4-6 giờ), cơn đau sẽ khu trú ở hố chậu phải. Đối với một số bệnh nhân, đau của viêm ruột thừa bắt đầu ở hố chậu phải và vẫn duy  trì ở đó. Sự thay đổi về vị trí giải  phẫu của ruột thừa đã giải thích cho những thay đổi về vị trí và cường độ của cơn đau. Sự quay bất  thường của ruột cũng làm cho triệu chứng đau phức tạp hơn.

– Chán ăn hầu như luôn đi kèm theo viêm ruột thừa.

– Nôn mửa: Xảy ra trong khoảng 75% bệnh nhân, nhưng không nổi bật và kéo dài, hầu hết bệnh nhân chỉ nôn 1-2 lần.

Nếu viêm ruột thừa không được điều trị và mổ kịp thời thì có thể sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như ruột thừa sẽ vỡ hoặc thủng. Ðiều này đưa đến các biến chứng như viêm toàn bộ ổ bụng (viêm phúc mạc), hình thành áp-xe ruột thừa và tắc ruột.

Không phải ai bị viêm ruột thừa cũng bị tất cả các triệu chứng nói trên. Thậm chí có người còn không có triệu chứng nào trong số các triệu chứng kể trên. Vì thế, nếu bạn nghi ngờ bản thân hoặc ai đó trong gia đình bị viêm ruột thừa, hãy đi kiểm tra ngay lập tức.

1. Bệnh viêm ruột thừa trong một số trường hợp đặc biệt

 Viêm ruột thừa ở phụ nữ có thai

Hội chứng viêm ruột thừa nếu xảy ra ở các bà mẹ mang thai thường nặng hơn bình thường do thai nghén làm tổn thương ở ruột thừa diễn biến nhanh hơn, dễ gây thủng và dẫn đến viêm phúc mạc. Ngược lại, viêm ruột thừa cũng những biến chứng gây sẩy hoặc đẻ non.

Khi bạn đang mang thai ở những tháng đầu lúc này thai nhi vẫn đang còn nhỏ thì triệu chứng của viêm ruột thừa cũng có biểu hiện như ở người bình thường: đau hố chậu phải , có phản ứng thành bụng, sốt nhẹ 37,5-38 độ C, buồn nôn, thử máu thấy số lượng bạch cầu tăng… Bệnh dễ dàng phát hiện, khi để bệnh nhân nằm nghiêng bên trái khiến tử cung đổ sang trái làm lộ hố chậu phải, khi ấn vào sẽ kêu đau nếu ruột thừa bị viêm; hoặc để bệnh nhân nằm ngửa rồi dùng tay đẩy tử cung sang phải, tử cung chạm vào ruột thừa, gây đau nhói hố chậu phải nếu có viêm.

Viêm ruột thừa ở trẻ em

Bệnh viêm ruột thừa ở trẻ em là một bệnh lý khá phổ biến, bệnh có thể xảy ra cả với trẻ 3-4 tuổi. Tuy nhiên khó chẩn đoán chính xác do dễ bị nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa.

Trẻ bị viêm ruột thừa thường có những biểu hiện: môi khô, lưỡi bẩn biểu hiện tình trạng nhiễm trùng. Hầu hết trẻ  thường sốt nhẹ, dao động 38-38,50C nhưng cũng có một số trường hợp trẻ không có triệu chứng này, chỉ đến khi đoạn ruột thừa viêm bị vỡ mới sốt. Ngoài ra, bé sẽ có tình trạng mệt mỏi, chán ăn, bụng chướng do ruột bị kích thích kèm theo nôn ói.

2. Chăm sóc sau mổ viêm ruột thừa

Sau khi mổ viêm ruột thừa, người bệnh cần được chăm sóc đúng cách để đảm bảo sớm hồi phục sức khỏe và tránh các biến chứng về sau. Việc chăm sóc cụ thể như:

– Người bệnh cần thực hiện y lệnh thuốc của bác sĩ đúng liều, đúng thời gian, đúng kỹ thuật, an toàn.

– Trong 3-5 ngày sau mổ bạn có thể cho bệnh nhân ăn những món ăn mềm như: sữa, cháo, súp…  Nên cho bệnh nhân ăn các loại thức ăn chứa nhiều vitamin B, C, PP như nước cam, chanh …. Thức ăn cần chế biến mềm, hạn chế thức ăn có xơ.

– Giai đoạn tiếp theo khi bệnh nhân có thể đại tiểu tiện bình thường, vết mổ đã liền thì chế độ ăn cần cung cấp đầy đủ calo và protein (bổ sung thêm sữa, trứng, thịt, cá, đậu đỗ… để cung cấp chất đạm và các loại hoa quả để tăng vitamin C và vitamin nhóm B) để tăng nhanh thể trọng và giúp vết thương mau lành. Bạn nên chia nhỏ khẩu phần ăn, mỗi ngày nên ăn từ 5-6 bữa, không nên cho ăn quá nhiều một lúc tránh trường hợp bị rối loạn tiêu hóa.

– Có thể cho bệnh nhân tập vận động nhẹ nhàng: ngồi dậy, đi lại nhẹ nhàng trong nhà, tập thở có hiệu quả.

– Chăm sóc vết mổ tại nhà tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ. Trong trường hợp người bệnh bị dò vết mổ nên đến cơ sở y tế gần nhất để phòng tránh những biến chứng có thể xảy ra.