Cách xử lý khi bé bị sốt

Khi bé sốt nhẹ nhiệt độ từ 37,5 độ C – 38,5 độ C

Lúc này mẹ chưa cần cho bé uống thuốc hạ nhiệt, thay vào đấy mẹ hãy cởi bớt quần áo hoặc nới lỏng ra cho bé, đồng thời nên cho bé uống nhiều nước để tránh bị mất nước. Mẹ nên tiếp tục theo dõi, cứ 3-4 giờ nên đo nhiệt độ lại một lần để xem bé cho hạ nhiệt không.

Khi trẻ sốt trên 38,5 độ C

Mẹ hãy cho bé mặc quần áo mềm mỏng, thoáng, rộng, tuy nhiên cần chú ý tránh để gió lùa vào người bé…

Cho bé uống thuốc hạ nhiệt hoặc đặt thuốc ở hậu môn. Trên thị trường hiện nay, có rất nhiều loại thuốc hạ nhiệt nên trước khi dùng thuốc mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ khoa nhi trước nhé.

Bên cạnh việc dùng thuốc, các mẹ nên pha nước ấm để tắm cho bé.

Khi trẻ bị sốt trên 39 độ C:

Lúc này mẹ vẫn cần sử dụng các biện pháp hạ nhiệt như trên đồng thời phải nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện.

Khi bị sốt, bé sẽ bị ra mồi hôi rất nhiều, đây cũng là lý do khiến bé bị mất nước và muối. Mẹ hãy bù năng lượng đã mất cho bé bằng cách thường xuyên cho bé uống nước, nước trái hoa quả giàu vitamin, hoặc là là mẹ có thể cho bé uống thêm vitamin và khoáng chất cần thiết, theo hướng dẫn của bác sĩ.

Đối với trẻ sơ sinh, mẹ nên cho bé bú và ăn nhiều lần trong ngày.

Bố mẹ cần tránh

• Khi bé sốt nhẹ nhiệt độ từ 37,5 độ C – 38,5 độ C đã cho bé dùng thuốc hạ sốt ngay
• Cho bé dùng phối hợp nhiều loại thuốc cùng một lúc
• Mặc nhiều quần áo cho bé
• Cho bé tắm bằng nước lạnh và quá lâu
• Khi trẻ sốt cao và đang làm kinh thì cho vài giọt chanh vào trong miệng trẻ.
• Tự ý mua thuốc Aspirin hay các thuốc kháng viêm nonsteroids hoặc truyền dịch cho bé mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ

Nguyên nhân

Sốt virus ở trẻ em có thể bắt nguồn từ chứng cảm lạnh thông thường, cúm hoặc bị nhiễm virus thủy đậu. Sốt virus cũng có thể do trẻ bị nhiễm trùng do vi khuẩn ở trẻ bị viêm tai và viêm xoang.

Phương pháp điều trị

Thuốc kháng sinh không có hiệu quả trong điều trị sốt virus, thay vào đó cơ thể đứa trẻ phải tự chống chọi trước khi có sự trợ giúp từ bên ngoài. Để điều trị, cha mẹ có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt không chứa aspirin để giảm sốt và các triệu chứng liên quan đến sốt như ớn lạnh, đau nhức cơ thể. Trong trường hợp trẻ bị nhiễm khuẩn gây sốt virus thứ phát do bị viêm xoang hoặc nhiễm trùng tai thì có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Sốt virus do cảm lạnh hoặc cảm cúm có thể khiến trẻ bị sổ mũi, nghẹt mũi, ho và nhức mỏi cơ thể và có thể được điều trị bằng các loại thuốc do các bác sĩ nhi khoa kê đơn. Không nên cho con của bạn uống bất kỳ loại thuốc cảm lạnh hoặc thuốc ho nào mà không có ý kiến của ​​bác sĩ nhi khoa!

Lưu ý: Nếu con bạn đang phải trải qua một cơn sốt 39,5 độ C hay cao hơn, tắm bọt biển sẽ có thể giúp làm giảm nhiệt độ của trẻ và giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn. Cơn sốt ở trẻ thường sẽ giảm từ năm đến 10 phút sau khi được tắm bọt biển. Chườm nóng cho trẻ cũng có thể đem lại tác dụng tương tự với việc tắm bọt biển. Cha mẹ không bao giờ được sử dụng cồn để thay thế cho nước vì trẻ có thể hít vào và dẫn đến hôn mê.

Phòng ngừa

Để phòng ngừa được sốt virus ở trẻ em là việc làm cực kỳ khó khăn. Trẻ em đặc biệt dễ bị lây nhiễm vi trùng và virus từ những người và môi trường xung quanh. Trẻ đang theo các nhóm giữ trẻ và trường học có nhiều nguy cơ tiếp xúc với vi trùng và virus hơn. Phương pháp phòng chống sốt virus hiệu quả nhất là cha mẹ có thể dạy cho con cái mình là phải rửa tay thường xuyên. Đặc biệt là trẻ em, nên rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi chơi hoặc vuốt ve con vật.

Cảnh báo

Trẻ em dưới 2 tuổi chỉ có thể chịu đựng tình trạng bị sốt trong vòng 12 đến 24 giờ, trong khi trẻ em trên 2 tuổi chỉ có thể chịu đựng tình trạng bị sốt hai ngày. Nếu tình trạng bị sốt kéo dài hơn thời lượng khuyến cáo ở trên thì trẻ cần được điều trị ngay lập tức, bởi vì những biến chứng nguy hiểm khác có thể xảy ra.

Kể chuyện con sốt, đến giờ chị Hoa (Hồ Tùng Mậu, Mai Dịch, Cầu Giấy, Hà Nội) vẫn chưa hết run rẩy và bàng hoàng. Cậu con trai 3 tuổi của chị mới trải qua một trận sốt ‘kinh điển’ và được gia đình đưa đi cấp cứu trong tình trạng nguy kịch.

“Khi cặp nhiệt độ thấy con sốt cao, em lấy nước đá cho vào túi nilong, bọc vải bên ngoài, rồi đặt vào hai bên gần nách người bé để hạ sốt. Được một lúc sau thấy người con cứ lịm dần, em sợ quá cấp tốc đưa con đi bệnh viện. Đội ơn trời, may mà con em không sao”, chị Hoa kể.

Các bác sĩ chẩn đoán, con chị bị bỏng lạnh do cách hạ sốt sai của mẹ. Rất may, bé đã được cứu chữa kịp thời. “Em hối hận lắm, suýt nữa thì hại chết con vì thiếu hiểu biết”, chị Hoa nói.

Sốt là bệnh thường gặp ở trẻ em, vì vậy, việc theo dõi và chăm sóc trẻ bị sốt đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, rất nhiều bậc cha mẹ còn hạn chế, kém hiểu biết trong việc xử trí khi trẻ bị sốt, gây nguy hại nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ, thậm chí khiến trẻ tử vong.

Dưới đây là một số sai lầm phổ biến khi hạ sốt cho trẻ, các bậc phụ huynh cần biết.

1. Đoán bệnh qua cảm giác

Khi trẻ bị sốt, hành động thường làm của nhiều bậc phụ huynh là không cặp nhiệt độ cho con mà chỉ khẳng định sốt qua cảm giác – cho rằng ‘sờ thấy trán hâm hấp là sốt’. Có người lại nghĩ nhiệt độ 37 mới là sốt. Thậm chí vẫn hơn 9% chị em cho rằng nhiệt độ 38,5 mới là sốt (theo kết quả nghiên cứu của BV Nhi trung ương)…

Thực tế, hành vi và quan niệm trên của nhiều bậc cha mẹ là hoàn toàn sai. Sốt là tình trạng tăng nhiệt độ của cơ thể trên mức giới hạn bình thường. Trẻ được định nghĩa là sốt khi thân nhiệt ở miệng là từ 37,5 độ C trở lên, ở nách là 37,2 độ C.

2. Cho trẻ uống aspirin

Đây là phương pháp hạ sốt nguy hiểm nhưng lại có rất nhiều phụ huynh mắc phải lỗi này.

Aspirin là thuốc có tác dụng hạ nhiệt, giảm đau rất thông dụng. Tuy nhiên, thuốc có nhiều tác dụng phụ.

– Aspirin gây viêm loét dạ dày: Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ, niêm mạc dạ dày chưa trưởng thành, sinh lý bình thường có sự phân tiết axit thấp. Trong khi đó, aspirin có tính axit sẽ trực tiếp làm tăng axit dạ dày gây cồn cào khó chịu, hủy hoại các tể bào biểu mô, khiến trẻ dễ viêm loét dạ dày.

– Aspirin gây ra các triệu chứng về hô hấp: Bộ máy hô hấp của trẻ rất nhạy cảm, aspirin có thể gây ảnh hưởng xấu đến hệ hô hấp của trẻ (với trẻ sơ sinh và nhỏ tuổi có thể làm cho trẻ giảm hoặc suy hô hấp, đặc biệt gây co thắt phế quản làm nặng thêm bệnh hen cho những trẻ bị mắc bệnh này.

– Aspirin gây hại thận: Trẻ em nhất là trẻ sơ sinh thì chức năng lọc của cầu thận và thải trừ thuốc qua ống thận kém. Trong khi đó, aspirin thải trừ chủ yếu qua thận, nên khi dùng cho trẻ thì sự thải trừ aspirin sẽ chậm, dễ gây độc.

3. Chườm đá lạnh

Một số bà mẹ để hạ sốt cho con đã lấy nước đá cho vào túi nilong, bọc vải bên ngoài, rồi đặt vào hai bên người bé gần nách. Điều này là không nên, biện pháp chườm đá bị cấm vì có thể gây bỏng lạnh, khiến trẻ bị suy hô hấp

Ngoài ra, khi thấy trẻ bị sốt nhiều bà mẹ liền lấy miếng dán lạnh đắp và trán bé. Sự thật, đây là một hành vi sai. “Miếng dán hạ sốt thực chất là miếng dán lạnh. Với biện pháp đắp lạnh để hạ được sốt thì phải đắp gần như toàn thân. Việc này rất khó thực hiện, nhất là trong mùa lạnh. Trong khi đó Tổ chức y tế thế giới khuyến cáo không sử dụng biện pháp chườm lạnh để hạ sốt cho trẻ”, PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng khoa Nhi, BV Bạch Mai (Hà Nội) nói.

4. Ủ kín hoặc cởi hết đồ của trẻ

“Thân nhiệt trẻ đang tăng cao, phải mặc thoáng mát thì mới hạ được sốt thì nhiều bà mẹ lại ủ ấm cho con khiến thân nhiệt càng tăng cao, gây nguy cơ sốt co giật”, PGS.TS Lê Thanh Hải, PGĐ BV Nhi TƯ nói.

Vì vậy, chỉ nên cởi bớt đồ của trẻ chứ không cởi hết, cũng không ủ kín con trong nhiều lớp chăn hoặc áo quần vì sẽ khiến trẻ bị co giật. Hiện tượng này rất nguy hiểm, dẫn đến những tổn thương ở não, gây nên chứng động kinh về sau.

5. Dùng thuốc tùy tiện

Theo nghiên cứu của BV Nhi trung ương thì có đến 44% bà mẹ tự mua thuốc cho con uống mà không cần kê đơn của bác sĩ. Việc tùy tiện dùng thuốc khi chưa có chỉ định là rất nguy hiểm, gây hại cho sức khỏe của trẻ.

Theo PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, đây là một sai lầm rất đáng trách của các bà mẹ. “Việc tự chữa cho con, chữa theo đơn của bé khác… khiến nhiều trẻ bị biến chứng nặng là viêm phổi, viêm tiểu phế quản do vi rút rất nặng. Những bé này thời gian điều trị sẽ lâu hơn, tốn kém hơn do phải dùng các loại thuốc đắt tiền hơn”, TS Dũng nói.

Ngoài ra, lau mát trẻ bằng rượu, quấn trẻ quá kỹ, nặn chanh, cắt lể hay cạo gió… Nhiều bậc phụ huynh ngộ nhận, đó là cách chăm sóc trẻ tốt nhất khi bị sốt. Trái lại, theo các bác sĩ, đó là những cách làm nguy hiểm, có thể khiến bệnh tình của trẻ thêm nặng hơn.

Lưu ý: Hành vi đúng của các bà mẹ khi chăm con bị sốt gồm: chườm nước ấm; cho trẻ uống thêm nước; cho uống thuốc hạ sốt khi nhiệt độ trên 38,5 độ C; cho con uống liều hạ sốt theo lứa tuổi; thời gian dùng thuốc hạ sốt cách 4-6 giờ. Theo nghiên cứu, chỉ khoảng 1/3 bà mẹ cho trẻ uống hạ sốt khi nhiệt độ trên 38,5 độ C. Chưa đến một nửa số người được hỏi cho con dùng thuốc hạ sốt có thời gian cách 4-6 giờ.

Mình là mẹ bé Bo. Bé Bo nhà mình năm nay đã được 13 tháng tuổi rồi. Trộm vía, cu Bo rất ngoan và hay ăn chóng lớn. Và từ khi đi tiêm phòng tháng thứ 4 về, Bo nhà mình bị sốt sình sịch. Ban đầu, cũng như nhiều mẹ khác, mình có cho Bo uống thuốc hạ sốt 2 lần mà chẳng thấy bé đỡ. Thế là mình cuống lên gọi điện cho chị đồng nghiệp có con nhỏ trước đó hỏi han. Và chị ấy đã bày cho mình cách hạ sốt cho Bo bằng rau diếp cá ngay trong vườn nhà.

Nói thực, ban đầu khi nghe chị đồng nghiệp hướng dẫn trị sốt cho con bằng rau diếp cá, mình không tin lắm. Nhưng thấy Bo cứ sốt lên sốt xuống mà chưa có dấu hiệu thuyên giảm khi dùng kháng sinh. Vì thế mình cũng đành liều áp dụng và kết quả là nó rất hiệu nghiệm các mẹ à, đúng như lời chị đồng nghiệp ca tụng.

Mình xin phép được chia sẻ lại mẹo chữa sốt và ho cực hay này cho các mẹ nhé!

Đầu tiên, bạn hãy chạy ra vườn hái một nắm lá rau diếp cá. Hoặc nếu trong vườn nhà không có loại rau này, bạn có thể nhờ người thân xin giúp vì hầu hết mọi nhà đều trồng cây diếp cá. Sau đó, bạn hãy mang về rửa sạch từng lá và cho vào cối giã thật nhuyễn.

Nếu có nước vo gạo, bạn nên tận dụng nước vo gạo mới và chắt lấy một bát nước vo gạo đặc (hoặc nếu không có nước vo gạo, bạn chỉ cần nước lá diếp cá). Sau đó, các mẹ cho nước vo gạo cùng rau diếp cá đã giã nhuyễn vào nồi đun sôi, rồi giảm lửa nhỏ. Tiếp tục đun khoảng 20 phút cho diếp cá nhừ nát rồi bắc ra để nguội và lọc lấy nước cho con uống nhé.

Lá diếp cá sống khi mới lấy về rất tanh và khó uống. Nhưng khi đã cho vào nồi đun sôi, vị tanh kia lại biến mất và rất dễ uống. Nếu bé thích uống thứ nước ngòn ngọt, bạn có thể cho thêm chút đường vào để bé dễ uống hơn.

Một ngày, các mẹ hãy cho bé uống nước diếp cá tự chế này khoảng 3 lần nhé. Do diếp cá là loại thuốc kháng sinh chữa ho và sốt tự nhiên, nên bạn cũng nên cho bé uống sau bữa ăn khoảng 1 giờ đồng hồ để thuốc phát huy công dụng hiệu quả nhất. Uống lá diếp cá ngày đầu tiên, bạn sẽ thấy bé nhà bạn đỡ sốt hẳn. Nhưng chân tay và người thì vẫn còn âm ấm sốt. Nhưng các mẹ đừng lo nhé. Hãy tiếp tục cho bé uống thứ nước này ngày thứ 2,3 là bé sẽ dứt sốt và ho hoàn toàn thôi.

Nếu bé nhà bạn sốt cao, bạn có thể vừa cho bé uống nước diếp cá nấu chín vừa chườm cho con bằng bã lá diếp cá nhé. Theo đó, phần còn phần bã của lá diếp cá khi lọc, bạn có thể giữ lại và chia làm 3 phần nhỏ. Hai phần nhỏ bạn cho vào 2 bao tay buộc lại và kẹp vào nách bé. Phần nhỏ còn lại bạn quấn vào khăn xô buộc chun 2 đầu đắp lên trán bé. Đảm bảo bé sẽ khỏi sốt được 80% đấy. Và nếu bé vẫn còn ấm ấm, đợi đến lúc đi ngủ, bạn hãy lại làm một lần nữa, bé sẽ khỏi sốt luôn.

Đây chính là kinh nghiệm trị sốt và ho có đờm cho con mà mình học được từ chị đồng nghiệp của mình và giờ muốn chia sẻ với nhiều mẹ đang có con nhỏ khác. Vì diếp cá cũng là loại rau tự nhiên và là loại thuốc dân gian tuyệt vời nên nếu con bạn thường xuyên bị táo bón, bạn có thể cho trẻ uống lá diếp cá đã được nấu và lọc kỹ cũng giúp trị táo bón cho con nữa. Ngoài ra, bản thân các mẹ đang nuôi con bú cũng có thể ăn sống là diếp cá để giúpcon mát, không bị táo bón và rôm sẩy trong quá trình bú sữa mẹ.

Từ ngày được truyền bí kíp trị ho và sốt hữu hiệu này, mỗi khi cu Bo nhà mình bị ho và sốt, mình đều không phải cầu viện tới bất cứ viên thuốc hạ sốt nào. Và những cơn sốt, ho có đờm ở Bo nhà mình thường thuyên giảm rõ rệt chỉ sau từ 2-3 ngày sử dụng phương thuốc thần kỳ này thôi.

Các mẹ thử áp dụng để kiểm chứng hiệu quả của công dụng trị ho và sốt từ lá diếp cá cho con nhé!

Theo kinh nghiệm của các BS Tony Smith và Sue Davidson thì nên đưa đến bệnh viện ngay nếu trẻ dưới 6 tuổi mà bị sốt ngay sau khi tiêm chủng, hoặc sốt có kèm theo các triệu chứng như buồn ngủ bất thường, có những nốt bầm và phẳng không nhạt đi khi ấn vào, co giật quá 5 phút, không chịu bú quá 3 giờ (dưới 3 tháng) hay quá 6 giờ (trên 3 tháng tuổi).

Cũng cần đưa đến bệnh viện trong vòng 24 giờ nếu trẻ sốt, bật dậy lúc nửa đêm, khóc không dỗ được, kéo tai do bị nhiễm khuẩn tai giữa (thường gặp ở trẻ trên 6 tháng tuổi).

Trường hợp trẻ sốt và thở nhanh bất thường do viêm tiểu phế quản hay viêm phổi cũng cần đưa ngay đến bệnh viện. Trẻ bị sốt viêm màng não do nhiễm khuẩn có triệu chứng là vừa sốt vừa buồn ngủ bất thường, bồn chồn, khóc thét, có các nốt đỏ bầm và phẳng, không nhạt đi khi ấn vào, cũng cần đưa đi bệnh viện ngay.

Nếu trẻ đau họng dữ dội, ói mửa, nổi ban ở những nếp gấp ở da như ở nách chẳng hạn (nghi bị bệnh Tinh hồng nhiệt) hay nếu trẻ nổi mẩn lốm đốm đỏ hay hồng, mắt đỏ, sổ mũi, ho khan… đều cần đưa đến bác sĩ trong vòng 24 giờ. Trường hợp sốt do cảm lạnh, do tiêu chảy bình thường, do sau tiêm phòng 1 tuần, do nóng quá vì mặc nhiều quần áo hay do thời tiết quá nóng… thì có thể điều trị ở nhà.

Thế nào là sốt co giật?

Sốt cao co giật là cơn giật xuất hiện khi nhiệt độ cơ thể > 38oC (đo ở hậu môn), do nhiễm khuẩn hoặc virut nhưng không có tổn thương ở não cũng như không có rối loạn chuyển hoá và ở trẻ chưa từng có cơn co giật không kèm theo sốt bao giờ. Đại đa số bệnh khỏi hoàn toàn, không tái phát và không trở thành bệnh động kinh sau này. Tuy nhiên, bệnh nhi cần được sự quan tâm của gia đình và đưa đi khám bệnh để được điều trị đúng, tránh những sơ suất đáng tiếc có thể xảy ra với trẻ.

Cần phân biệt giữa sốt co giật và bệnh động kinh. Trong trường hợp sốt co giật, cơn giật chỉ xuất hiện khi có sốt cao, cơn thường ngắn, tạm thời và không có biến chứng, có thể có một cơn duy nhất hoặc vài cơn tùy từng trường hợp. Ngược lại, ở bệnh nhân động kinh, một số cơn đầu tiên xuất hiện khi sốt nhưng những cơn sau đó xuất hiện ngay cả khi không sốt.

Sốt co giật được chia làm 2 loại: sốt co giật đơn giản và phức tạp.

Sốt co giật đơn giản:

Biểu hiện bằng cơn co cứng, co giật hai bên cơ thể; thời gian ngắn (dưới 15 phút); không liệt vận động sau cơn; xuất hiện ở những trẻ bình thường; không có dấu hiệu kịch phát trên điện não đồ ngoài cơn (điện não đồ ngoài cơn bình thường).

Sốt co giật phức tạp:

Biểu hiện bằng co giật 1 bên; thời gian kéo dài quá 15 phút hoặc tái phát với khoảng cách giữa các cơn ngắn; thiếu sót thần kinh sau cơn (có liệt sau cơn); xuất hiện ở những trẻ phát triển thần kinh không bình thường; có bất thường kịch phát trên điện não đồ ngoài cơn.

Cấp cứu trong cơn co giật do sốt?

Cần phải ngay lập tức bằng mọi cách hạ thân nhiệt cho trẻ: nới rộng quần áo; đặt trẻ ở trong phòng thoáng khí, tránh gió lùa; chườm mát toàn thân; đặt viên đạn hạ sốt vào hậu môn cho trẻ để dự phòng sốt tăng lên. Viên đạn đặt hậu môn này có thành phần là paracetamol, liều lượng tùy vào tuổi và cân nặng của trẻ. Ngày dùng không quá 4 lần đặt.

Nếu với tất cả các phương pháp trên đều không có hiệu quả, cơn giật kéo dài > 5 phút, cần đưa trẻ đến bác sĩ khám để dùng thuốc cắt cơn giật.

Thuốc dự phòng cơn co giật khi sốt cao

Phương pháp tốt nhất là tránh cho trẻ không bị sốt. Nếu trẻ bị sốt thì cần kiểm soát chặt chẽ để thân nhiệt không vượt quá 37,5oC, có thể dùng cho trẻ paracetamol và aspirin xen kẽ nhau với liều phù hợp lứa tuổi, mặt khác, cần điều trị nguyên nhân gây sốt.

Trên thực tế, việc kiểm soát chặt chẽ thân nhiệt không dễ dàng vì nhiệt độ có thể tăng lên rất nhanh. Do đó, trong một số trường hợp, nếu trẻ xuất hiện 2 hay nhiều cơn co giật khi sốt cao, có thể cho trẻ uống thuốc chống co giật trong thời gian từ 18 – 24 tháng. Thuốc hay được sử dụng là: valproate de sodium (depakine) hoặc phenobarbital (gardenal).

Valproate de sodium uống trước bữa ăn, uống vào giờ nhất định, tránh quên hoặc bỏ thuốc đột ngột.

Thuốc có tác dụng không mong muốn là buồn ngủ, lú lẫn (hiếm gặp), rối loạn tiêu hóa gặp trong giai đoạn đầu của điều trị (hạn chế bằng tăng liều dần); tăng cân do ăn ngon miệng; giảm tiểu cầu (mức độ nhẹ); tăng nhẹ men gan; dị ứng da (hiếm gặp); viêm gan, hủy hoại tế bào gan rất nặng nhưng không liên quan đến liều lượng, thường xuất hiện trong 6 tháng đầu của điều trị, hay gặp ở trẻ em dưới 2 tuổi dùng đa trị liệu (phối hợp nhiều loại thuốc).

Phenobarbital uống 1 lần trong ngày, uống vào một giờ nhất định, tránh quên hoặc bỏ thuốc đột ngột.

Tác dụng không mong muốn của thuốc là ngủ gà, rối loạn chức năng nhận thức, kích động ở trẻ em; còi xương và nhuyễn xương (vì thoái giáng vitamin D); nhiễm độc da.

Ở những trẻ đã có bệnh động kinh đang điều trị, sốt cũng là một yếu tố làm cơn giật tái diễn, do đó, ngoài việc tránh cho trẻ không bị sốt thì cha mẹ cần cho trẻ dùng thuốc kháng động kinh theo đúng chỉ dẫn của thầy thuốc.

Co giật khi sốt cao có phải bệnh động kinh?

Ðại đa số các cơn co giật do sốt cao đều khỏi hoàn toàn, không tái phát khi trẻ > 5 tuổi, không để lại di chứng và không gây biến chứng động kinh. Chỉ có khoảng 4% các trường hợp có nguy cơ trở thành bệnh động kinh sau này, thường gặp ở thể sốt co giật phức tạp, có bất thường về phát triển tâm thần vận động hoặc gia đình có tiền sử bệnh động kinh.

Cơ chế gây sốt

Sốt có thể do nhiều yếu tố gây ra gồm vi khuẩn và độc tố vi khuẩn, virút, nấm, xoắn khuẩn, các phản ứng miễn dịch, các hormon điển hình là progesterol, các thuốc và các polynucleotid tổng hợp. Các chất này gọi chung là chất sinh nhiệt ngoại sinh.

Chất sinh nhiệt ngoại sinh gây sốt thông qua một chất trung gian gọi là chất sinh nhiệt nội sinh, đó là interleukin 1 (IL-1). Chất này được bạch cầu đơn nhân và đại thực bào bài tiết khi có tác động của các chất sinh nhiệt ngoại sinh. IL-1 được máu đưa tới trung khu điều hoà thân nhiệt ở vùng dưới đồi thị rồi gắn vào các neuron cảm nhận nhiệt ở vùng trước thị giác của đồi thị và “đặt lại chuẩn” của trung tâm điều hoà thân nhiệt lên mức cao hơn. Khi đó làm cho thân nhiệt bình thường trở nên thấp hơn “mức chuẩn” mới, làm người ta có cảm giác ớn lạnh, sởn gai ốc, run và co mạch ngoại vi làm da và niêm mạc tái. Đây là triệu chứng khởi đầu của cơn sốt và là cơ chế làm tăng thân nhiệt.

Khi thân nhiệt đạt tới “mức chuẩn” mới thì quá trinh sinh nhiệt và thải nhiệt cân bằng và sốt duy trì thân nhiệt ở mức cao. Khi nguyên nhân sốt được loại bỏ thì mức “nhiệt chuẩn” trở lại bình thường làm người bệnh lại cảm thấy quá nóng. Khi đó bệnh nhân vã mồ hôi, da ửng đỏ vì dãn mạch, tăng tần số thở, các phản ứng trên làm tăng thải nhiệt và sốt giảm. IL-1 còn kích thích tổng hợp prostaglandin E1 (PGE1) gây hoạt hoá quá trình sinh nhiệt và giữ nhiệt, huy động bạch cầu từ các kho dự trữ trong tuỷ xương, gây hoá ứng động với bạch cầu tới các nơi vi khuẩn xâm nhập, làm tăng giải phóng enzym và tăng hoạt tính thực bào của bạch cầu. Đây là cơ chế bảo vệ chống lại các tác nhân gây bệnh. IL-1 có trong các tế bào hình sao của não được giải phóng vào não gây hoạt hoá các neuron gây ngủ sóng chậm gây ra tình trạng ngủ gà, ngủ lâu khi sốt có tác dụng bảo vệ tế bào não.

Như vậy, sốt là một phản ứng bảo vệ của cơ thể để chống lại các tác nhân gây bệnh. Đây là phản ứng có lợi, nó chỉ trở nên có hại khi sốt cao quá mức do sốt làm gia tăng quá trình chuyển hoá và teo cơ bắp vì IL-1 huy động các acid amin từ cơ thông qua vai trò của men cyclo oxygenase. Hiện tượng này gây ra đau mỏi cơ và teo cơ bắp do sốt. Sốt làm tăng nhịp tim, tăng tiết mồ hôi gây mất muối, mất nước, nhức đầu, sợ ánh sáng, toàn thân mệt mỏi. Người cao tuổi đang mắc các bệnh tim hoặc não thì sốt là tác động xấu. Trẻ em khi sốt cao trên 40oC dễ bị co giật.

Xử lý thế nào?

Từ các phân tích trên chúng ta cần có thái độ hợp lý khi xử lý sốt để phát huy được tác dụng tích cực của sốt và làm giảm những tác dụng bất lợi của sốt. Khi sốt nhẹ (< 38oC) thường ít gây hại, không khó chịu nhiều lại có lợi cho cơ chế bảo vệ của cơ thể thì không nên hạ sốt. Hơn nữa dùng thuốc hạ sốt sẽ làm mất các hiệu ứng có lợi của IL-1, làm thay đổi diễn biến tự nhiên của bệnh, gây nhiễu cho quá trình theo dõi kết quả của thuốc điều trị đặc hiệu. Trong trường hợp này chỉ cần điều trị loại trừ nguyên nhân gây sốt. Khi sốt cao (nhiệt độ nách > 39oC) thì cần hạ nhiệt. Có hai biện pháp hạ nhiệt đó là:

+ Hạ nhiệt bằng phương pháp vật lý (nên được ưu tiên sử dụng trước) gồm cởi bớt quần áo cho thoáng, chườm lạnh bằng đắp khăn thấm nước mát lên bẹn, nách, trán, hai bên thái dương, tưới nước muối đẳng trương để làm mát người.

+ Phương pháp dùng thuốc hạ sốt. Có 5 nhóm thuốc hạ sốt giảm đau: Nhóm dẫn xuất của acid salicilic (natri salicilat, aspirin), nhóm dẫn xuất của pyrazolon (antipyrin, pyramidon, amidopyrin), nhóm dẫn xuất của anilin (phenacetin, paracetamol), nhóm dẫn xuất của indol (indomethacin), nhóm các thuốc khác (antranilic, ketoprofen, ibuprofen…). Các thuốc trên đều có tác dụng hạ sốt, giảm đau, chống viêm, trong đó paracetamol, aspirin, amidopyrin hay được sử dụng để hạ sốt.

Khi sử dụng thuốc hạ sốt cần lưu ý vì không có tác dụng điều trị nguyên nhân mà chỉ làm giảm triệu chứng nên khi thuốc được thải trừ sốt sẽ trở lại. Các thuốc này đều ức chế tổng hợp prostaglandin nên dễ gây thiếu máu ở các cơ quan, gây giảm tạo chất nhầy bảo vệ của đường tiêu hoá dễ gây viêm và loét đường tiêu hoá, thuốc chanh chấp với vitamin K, ức chế kết dính tiểu cầu dễ gây ra chảy máu. Vì vậy, không được dùng các thuốc trên cho người có tiền sử bị viêm loét hoặc chảy máu dạ dày hành tá tràng, nên uống thuốc lúc no sau bữa ăn, không dùng trong sốt xuất huyết và các bệnh nhân có bệnh thận, bệnh gan, tăng huyết áp. Chỉ dùng liều thấp nhất có tác dụng.

Đối với aspirin còn có tác dụng ức chế bài tiết acid uric ở ống thận, vì vậy không dùng ở người bị bệnh gút. Aspirin còn gây bùng phát cơn hen hoặc làm cơn hen nặng lên nên không dùng cho người bị bệnh hen. Còn paracetamol, là thuốc có nhiều dạng dùng (viên nén, viên đạn, dạng xiro, viên sủi bọt…) với rất nhiều tên gọi. Vì vậy người dùng cần thận trọng để tránh dùng nhiều loại thuốc một lúc mà trong đó đều có chứa paracetamol, gây quá liều, hại gan. Đối với trẻ em cần chọn dạng dùng thích hợp với trẻ.
Bình thường, cơ thể người luôn được duy trì ở một khoảng nhiệt độ rất hẹp để tạo thuận lợi cho chuyển hoá tế bào và hoạt động bình thường của các cơ quan trong cơ thể. Trong ngày thân nhiệt xuống thấp nhất vào 2-4 giờ sáng (35,8oC – 36oC), rồi thân nhiệt tăng dần tới đỉnh điểm vào khoảng 6 – 10 giờ tối (37oC – 37,2oC). Nhiệt độ lấy ở hậu môn thường cao hơn lấy ở miệng 0,25oC – 0,5oC, và cao hơn ở lấy ở nách 0,5oC – 1oC.

Vì vậy, nhiệt độ lấy ở hậu môn là tốt nhất vì phản ánh sát với nhiệt độ nội tạng. Nhiệt độ lấy ở nách người bình thường sau khi nằm nghỉ 30 phút nằm trong khoảng 36oC – 36,8oC, sau đó người ta phải cộng thêm vào 0,5oC để xác định thân nhiệt. Thân nhiệt chênh lệch trong khoảng 3,5oC so với thân nhiệt bình thường (nghĩa là khoảng 33oC – 40oC) thì chưa gây nguy hiểm cho tính mạng.

Ở trẻ em khi thân nhiệt cao tới 41oC thường xảy ra co giật, và não sẽ bị tổn thương không hồi phục khi thân nhiệt lên đến 42,2oC (do làm biến chất protein, làm rối loạn chức năng các enzym). Khi thân nhiệt tụt xuống 32,8oC thì xuất hiện tình trạng hôn mê, khi thân nhiệt xuống tới 28,5oC thì xảy ra rối loạn nhịp tim (rung nhĩ chậm), nếu thân nhiệt thấp hơn nữa có thể gây rung thất và ngừng tim.

Khi nào cần đưa trẻ đến bác sỹ

– Nếu trẻ bị sốt sau khi tiêm vắc-xin, sau 2-3 ngày trẻ sẽ trở lại bình thường. Bạn chỉ cần quan tâm theo giõi nhiệt độ cơ thể và bình tĩnh kiểm soát cơn sốt của trẻ ở nhà.

– Khi trẻ bị sốt không phải sau khi tiêm vắc-xin, bạn nên đưa trẻ đến bác sỹ để tìm ra nguyên nhân. Những căn bệnh nguy hiểm ở trẻ thường không phổ biến. Tuy nhiên, nếu trẻ từ 2 tháng tuổi trở xuống, có vấn đề với hệ miễn dịch, hoặc những vấn đề đặc biệt khác về sức khoẻ, bạn nên đưa trẻ đến bác sỹ ngay lập tức vì có thể bệnh sẽ nguy kịch hơn rất nhanh.

– Cho dù với lý do gì, nếu bất kỳ một dấu hiệu nào dưới đây xuất hiện, bạn nên đưa trẻ đến bác sỹ ngay. Những dấu hiệu gồm: Sốt triền miên, nhiệt độ cơ thể từ 40 độ trở lên, ăn không tốt, hoặc lên cơn co giật.

Chăm sóc trẻ sốt tại nhà

Ngoài việc tuân theo những phương pháp và quy định điều trị của bác sỹ, biết cách kiểm soát cơn sốt ở trẻ cũng là một điều rất quan trọng.

Theo dõi nhiệt độ cơ thể trẻ

Nhiệt độ cơ thể bình thường của trẻ thay đổi theo độ tuổi, hoạt động, điều kiện sức khoẻ, thời gian trong ngày và tuỳ thuộc vào việc đo nhiệt độ ở từng bộ phận trên cơ thể.

– Đo nhiệt độ ở trực tràng

• Đây là phương pháp được xem là chính xác hơn cả để đo nhiệt độ của trẻ.
• Có thể dùng nhiệt kế thuỷ ngân hoặc nhiệt kế điện tử.
• Nếu nhiệt kế chỉ 37,5 độ thì được xem là bình thường.

– Phương pháp đo tai giữa

• Phương pháp này đo nhiệt độ từ màng tai. Độ nóng được đo bằng thiết bị cảm ứng hồng ngoại của nhiệt kế đo tai được đặt cách ống tai một khoảng cách nhỏ.
• Phương pháp này dễ và nhanh, có thể sử dụng cho trẻ hay om sòm hoặc đang khó chịu. Tuy nhiên cảm biến phải được đặt đúng vị trí trong ống tai để lấy được nhiệt độ chính xác. Cách này cũng không thích hợp nếu ống tai của bé có nhiều rỉ tai và các chất lưu.

Giảm thân nhiệt cho trẻ

– Sử dụng thuốc được kê đơn

Khi nhiệt độ trực tràng chỉ trên 38 độ và trẻ cảm thấy khó chịu, bạn có thể cân nhắc đến việc sử dụng thuốc hạ sốt đã được kê đơn cho trẻ. Chỉ sử dụng thuốc khi trẻ bị sốt trong khoảng 4-6 tiếng giữa mỗi lần uống thuốc. Hãy kiểm tra nhãn thuốc cẩn thận, chú ý các chỉ dẫn, và đảm bảo rằng liều thuốc và thời gian không quá độ bởi quá liều thuốc có thể rất nguy hiểm cho trẻ.

– Mặc đồ thoải mái cho trẻ

Hãy mặc cho bé các đồ nhẹ nhàng để tránh làm bé quá nóng. Các đồ cotton là tốt nhất vì chúng có thể thấm mồ hôi. Hãy thay những đồ ẩm ướt hoặc những bộ đồ khô ráp sẽ làm bé cảm thấy dễ chịu hơn.

– Giữ phòng ốc thông thoáng

Giữ phòng ốc thông thoáng và mát mẻ giúp làm giảm nhiệt độ cơ thể. Bạn có thể mở cửa sổ, mở điều hoà nhiệt độ, hoặc mở quạt.

– Lau chùi cho bé bằng nước ấm

Khi trẻ có nhiệt độ trực tràng trên 40 độ, đã từng bị sốt co giật hoặc không thể uống thuốc, lau chùi cho trẻ bằng nước ấm có thể giúp làm giảm sốt. Đặt trẻ ngồi trong một bồn tắm nước ấm và dùng khăn mềm dấp nước lên người bé trong khoảng 5-10 phút. Đừng dùng nước lạnh vì điều này chỉ làm tăng thêm nhiệt độ cơ thể của trẻ. Nếu nước bị lạnh đi hoặc trẻ bắt đầu run rẩy, hãy nhấc trẻ ra khỏi nước ngay.

Bổ sung nước cho cơ thể bé

Việc đổ mồ hôi trong quá trình bị sốt giúp làm giảm nhiệt độ cơ thể. Tuy nhiên, nó cũng sẽ dẫn tới việc mất nước của cơ thể trẻ. Cố gắng cho trẻ uống thêm nhiều nước để bổ sung lượng đã mất đi. Đối với những trẻ nuôi bằng sữa mẹ, đơn giản chỉ cần tăng thời lượng cho trẻ bú vì sữa mẹ có chứa rất nhiều nước.

Cho bé nghỉ ngơi đầy đủ

Khi bị sốt, trẻ sẽ cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ, hãy để trẻ nghỉ ngơi. Bị sốt cũng sẽ làm giảm các hoạt động tiêu hoá của dạ dày, vì thế hãy cố gắng tránh cho bé ăn những đồ ăn khó tiêu hoá, không có lý do nào để giảm bữa ăn thường ngày khi bé không từ chối ăn.

Chăm sóc bé bị sốt có thể là công việc mệt mỏi và khắt khe. Vì thế, hãy chuẩn bị tinh thần và chia sẻ việc chăm sóc trẻ với mọi thành viên khác trong gia đình. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hay thắc mắc nào liên quan đến trẻ sốt, hãy thử nói chuyện với ai đó có kinh nghiệm hoặc những người tư vấn chăm sóc sức khoẻ cá nhân.

Hai hôm nay bị sốt, Nuna không chơi đùa, hét hò ầm ĩ như mọi hôm. Nhìn con thiêm thiếp nằm trên giường mà mẹ Nuna thấy thương con vô cùng. Hôm qua đi làm về, bà giúp việc nói là Nuna sốt từ lúc còn ở lớp làm mẹ lo lắm. Hôm nay mẹ ở nhà chăm sóc Nuna. Đưa Nuna đi khám, bác sĩ nói Nuna sốt do mọc răng mà thôi, mẹ chỉ cần cho con uống thuốc hạ sốt theo chỉ dẫn của bác sĩ là được. Nhưng Nuna cứ uống thuốc này vào là lại ọe hết ra và khóc ầm lên với vẻ rất mệt mỏi. Chờ cho con nghỉ ngơi vài tiếng, mẹ Nuna lại pha đợt thuốc khác cho con nhưng uống rồi Nuna lại tiếp tục nôn ra làm cả mẹ cả con đều mệt.

Nhìn con khóc, mẹ Nuna cũng muốn rơm rớm nước mắt khóc theo vì thương con. Đắp khăn ấm lên trán cho con, chờ con thiêm thiếp ngủ rồi, mẹ Nuna mới gọi điện cầu cứu bạn bè, họ hàng, những người đã từng có con nhỏ để xem có cách nào hạ sốt cho con mà không cần dùng đến thuốc không, vì Nuna không uống được thuốc hạ sốt, uống vào là nôn ra.

Và cuối cùng, mẹ Nuna “thu thập” được một loạt các biện pháp dân gian giúp hạ sốt cho em bé khá hiệu quả mà lại dễ, không khiến bé phải khó chịu như khi uống thuốc hạ sốt.

Dùng cây cỏ nhọ nồi:

Cỏ nhọ nồi ngâm rửa sạch, sau đó ngâm lại bằng nước muối đun sôi để nguội rồi vớt ra cho vào cối sạch giã nát. Lọc lấy nước cho bé uống, mỗi lần uống khoảng 50ml. Đối với bé dưới 1 tuổi, mẹ có thể đun sôi lên để nguội rồi mới cho bé uống cho yên tâm hơn. Bã nhọ nồi có thể cho vào khăn xô để lau người cho bé, lau nhiều nhất ở vùng trán, nách, bẹn và gan bàn chân.

Lau người cho bé:

Đưa bé vào nơi kín gió, cởi bỏ bớt quần áo và dùng khăn ấm lau người cho bé, nhất là các bộ phận nách, hạch, bẹn… Không nên đặt bé nằm ở nơi quá nóng. Cho bé ăn đồ ăn lỏng hơn ngày thường để dễ tiêu và uống các loại nước như orezol, nước chanh, nước cam. Không chườm cho bé bằng nước lạnh, nước đá, cũng không được xoa dầu gió cho bé.

Tắm cho bé:

Trước đây, các cụ nhà ta thường kiêng kị việc tắm táp mỗi khi bị sốt, nhất là với trẻ con. Nhưng ngày nay, nhiều nghiên cứu đã chứng minh, tắm chính là cách hạ nhiệt cơ thể rất nhanh nhưng phải tuân thủ các kĩ thuật. Việc hạ nhiệt cho bé khi sốt là cực kì quan trọng vì não trẻ còn yếu nên rất dễ bị tổn thương. Tắm là cách chủ yếu để hạ nhiệt cho não.

Đưa bé vào phòng kín, đóng hết các cửa để tránh gió và cởi bỏ hết quần áo của trẻ. Nước tắm phải đảm bảo thấp hơn 2 độ so với nhiệt độ cơ thể trẻ (không thấp hơn quá nhiều để tránh sốc nhiệt, bé bị lạnh). Để bé vào chậu nước và tắm bình thường, tắm cả đầu trong khoảng 5-10 phút mà vẫn phải giữ sao cho nhiệt độ của nước tắm chỉ kém 2 độ so với thân nhiệt bé. Sau khi tắm, lau thật khô người cho bé và cho bé mặc quần áo mỏng. Vài tiếng sau có thể cho bé tắm lần nữa để hạ nhiệt độ. Khi tắm cho bé, điều quan trọng nhất là phải tránh gió để bé không bị lạnh.

Xông cho bé:

Đổ nước nóng vào bồn tắm hay một chậu lớn rồi pha một thìa benjoin vào. Phòng tắm phải đóng kín để hơi bốc lên không bị thoát ra ngoài. Bế bé trên tay hoặc để ngồi dưới sàn có trải khăn. Khoác một khăn tắm quanh người bé, không cần mặc quần áo. Mồ hôi bé sẽ ra nhiều. Hơi nước nóng có dầu sẽ thấm qua da được bé thở hít vào phổi.

Ngoài ra, có một số lưu ý mà cha mẹ cần nhớ mỗi khi hạ sốt cho con:

– Trong quá trình hạ sốt, tuyệt đối không bật quạt, bật điều hoà. Làm như thế, da bé khô sẽ mất nước và khó hạ sốt. Hãy để cho bé tự ra mồi hôi.

– Mặc quần áo thoáng cho bé, lau sạch mồ hôi và thay quần áo cho bé. Dùng quạt nan quạt nhẹ bằng tay cho bé được thoáng nếu cần thiết.

– Cho bé ở trong nhà và ở nơi mát mẻ. Hoặc nếu đang ở ngoài trời thì phải chọn chỗ bóng râm.

– Cho bé uống nhiều nước, có thể cho uống dung dịch oresol để bù nước, tránh tình trạng mất nước quá nhiều.

– Cho bé ăn đồ ăn lỏng, uống nước mát như sữa chua, cháo, súp…

Trong trường hợp bé sốt quá 3 ngày mà không đỡ dù đã áp dụng mọi cách thì nên đưa bé đi khám sớm. Với bé dưới 3 tháng tuổi thì nên đưa bé đi khám ngay khi bị sốt. Nếu bé khó thở, nổi nốt trên da kèm sốt thì càng nên đưa đi khám vì có thể bé đang mắc bệnh truyền nhiễm nặng.

Lý do sốt ở bé

Các lý do sốt phổ biến bao gồm: cảm lạnh, cảm cúm; đau họng, nhiễm trùng tai; bệnh đường hô hấp (như viêm phổi); nhiễm trùng đường tiết niệu; mọc răng, tiêm chủng, do muỗi truyền bệnh…

Phát hiện sốt ở bé

Bạn có thể phát hiện sốt ở bé bằng cách sờ vào trán của bé. Đo nhiệt độ là cách đơn giản và chuẩn xác nhất để phát hiện bé bị sốt. Bạn có thể dùng nhiệt kế ở nách hoặc dán lên trán với bé còn nhỏ. Những dấu hiệu khác kèm sốt ở bé là: cáu kỉnh, hôn mê, ăn uống kém, khóc, thở nhanh, có thể co giật do sốt cao…

Điều cha mẹ nên làm khi con bị sốt

– Cung cấp cho bé đồ uống để đảm bảo bé luôn đủ nước. Từ sữa mẹ, sữa công thức tới nước sôi để nguội, nước cháo loãng…

– Cho bé nghỉ ngơi nếu bé muốn. Tất nhiên, bé không cần nằm yên một chỗ trên giường.

– Cho bé ăn theo nhu cầu của bé. Bé cần năng lượng và đủ nước để mau hết sốt. Nếu bé đã ăn dặm, nên cung cấp các món yêu thích cho bé nhưng không nên ép buộc bé. Khi khỏe hơn, bé sẽ thèm ăn hơn.

– Nếu bé bị sốt nghi là do muỗi, bạn nên đưa bé đi khám ngay để bác sĩ tư vấn loại thuốc dành cho bé.

– Lau bằng nước ấm mặt, cổ , cánh tay và chân của bé để làm giảm cơn sốt.

– Không nên mặc thêm quần áo cho bé nhưng cũng đừng cởi bỏ quần áo, khiến bé bị lạnh.

Nhận biết bé bị sốt nghiêm trọng

Thận trọng với những cơn sốt ở bé dưới 6 tháng. Nếu bé sốt cùng các triệu chứng khác, nó có thể cảnh báo bệnh nghiêm trọng. Các triệu chứng gồm:

– Bé buồn ngủ, đặc biệt buồn ngủ.

– Bé không muốn uống suốt nhiều giờ đồng hồ.

– Thóp chìm, kèm khô môi, tiểu vàng đậm, tiểu ít. Có thể là dấu hiệu của mất nước.

– Nổi ban không rõ nguyên nhân.

Co giật do sốt

Co giật do sốt có thể xảy ra ở cả bé sơ sinh và bé nhũ nhi khi sốt cao. Co giật do sốt hiếm khi gây hại nhưng thường khiến cha mẹ hoảng hốt vì biểu hiện của nó. Nó thường chỉ kéo dài 20 giây, hiếm khi hơn 2 phút.

Tuy nhiên, nếu bé bị co giật do sốt, cha mẹ không được chủ quan. Nên đưa bé đi khám. Bác sĩ sẽ kiểm tra để xác định nguyên nhân phù hợp ở bé. Trong khi đưa bé đi khám, cha mẹ nên nới lỏng quần áo cho con và loại bỏ bất kỳ điều gì trong miệng bé, chẳng hạn như thức ăn hay ti giả để phòng bé cắn vào lưỡi.