Sau sinh, tuyệt đối không được đọc báo, xem tivi

Nhiều bà mẹ sau sinh muốn giải tỏa stress bằng cách đọc báo, xem tivi nhưng ngay lập tức họ bị mẹ chồng, hoặc những người lớn tuổi ngăn cản bởi sợ suy giảm thị lực.

Thực tế, thị lực của người phụ nữ trước và sau khi sinh không có sự khác biệt. Chỉ trong trường hợp các bà mẹ không cân đối được thời gian chăm sóc con và thời gian nghỉ ngơi khiến cơ thể kiệt sức thì mắt mới rơi vào tình trạng mệt mỏi. Các mẹ nên xem tivi, đọc sách báo để cập nhật tin tức, đồng thời củng giảm chứng trầm cảm, stress sau sinh.

Nên kiêng tắm gội 1 tháng sau khi sinh

Điều này hoàn toàn sai lầm và không có một cơ sở khoa học nào chứng minh cả. Như chúng ta đã biết, sau khi vượt cạn, người phụ nữ sẽ mất nhiều máu, mồ hôi khiến cơ thể mệt mỏi. Nếu kiêng tắm lâu, sản phụ dễ bị tấn công bởi các vi khuẩn gây bệnh khác. Sau sinh từ 3-4 ngày, sản phụ hoàn toàn có thể tắm bằng nước ấm nhưng cần lưu ý thời gian tắm không được kéo dài mà chỉ nên tắm càng nhanh càng tốt.

1 tháng sau sinh, mẹ bầu mới được ăn nhạt

Đây là một sai lầm trầm trọng về dinh dưỡng bởi việc không cho muối vào sẽ khiến sản phụ mất đi cảm giác ngon miệng, chán ăn và từ đó dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng, ảnh hưởng đến chất lượng sữa cho con bú.

Trên thực tế, sau khi sinh, cơ thể sẽ mất rất nhiều nước và trong vòng một tuần đầu, lượng nước tiểu và mồ hôi được bài tiết ra sẽ nhiều hơn so với bình thường. Bởi vậy ở giai đoạn này, cơ thể sản phụ cần phải được duy trì đủ nước và việc thêm muối vào thực phẩm khi chế biến là vô cùng cần thiết.

Cả mẹ và con sẽ phải nằm than ngay sau sinh

Ngay cả thời hiện đại, nhiều người vẫn quan điểm rằng, khi cả hai mẹ con từ bệnh viện về nhà, thì cần phải có 1 bếp than dưới giường để đảm bảo sức khỏe, đồng thời sẽ hạn chế được những không khí không tốt. Thực tế đây là một trong những thói quen sai lầm trầm trọng.

Các bác sĩ cho biết, trong khói than có chứa rất nhiều khí CO2, ảnh hưởng xấu đến đường hô hấp của cả mẹ và bé. Ngoài ra, da em bé còn non nớt, than nóng sẽ làm bé bị bỏng, hoặc nhẹ cũng sẽ bị nổi rôm sảy. Hơn thế nữa, đối với những bé sinh mổ, nằm than sẽ khiến chất đàm nhớt bên trong vốn chưa được tống ra trong quá trình chuyển dạ bị khô cứng lại, bé sẽ dễ bị bệnh đường hô hấp và hay mắc lại.

Sau sinh nở, kiêng vận động hoàn toàn

Nhiều người cho rằng sau sinh nở cần kiêng vận động hoàn toàn. Điều này là sai lầm vì nếu cơ thể không được vận động thì khí huyết sẽ không lưu thông gây mệt mỏi.

Tuy nhiên, chị em cần biết rằng, vận động sớm sau sinh rất cần thiết, kể cả với mổ đẻ nhằm phòng ngừa nhiều nguy cơ như huyết khối tĩnh mạch sâu, nghẽn mạch phổi, hoặc cả táo bón và bí đái. Y học hiện đại cho rằng, trừ những phụ nữ bị băng huyết hay sinh khó, thì sau khi sinh 6 tiếng là có thể vận động được.

Để những đồ vật quanh chỗ nằm em bé

Khi thấy bé quấy khóc, nhiều bà mẹ thường để một con dao dưới đuôi giường bé nằm. Ngoài ra còn cố kiếm một đoạn dây thừng cột trâu về cột quanh chân giường.

Bác sĩ khuyên các mẹ không nên để những vật nguy hiểm xung quanh nơi bé nằm. Dao là một vật có tính sát thương cao, để gần bé đương nhiên bất lợi. Còn dây cột trâu bò thì mất vệ sinh, chứa nhiều vi khuẩn, trong khi sức đề kháng của bé thì vô cùng non nớt vì vậy rất dễ khiến bé nhiễm khuẩn.

Có khoảng khoảng 15% các bà mẹ trẻ sau sinh rơi vào tình trạng bí tiểu khó chịu, mất ăn mất ngủ. Bạn có thể đẩy lùi triệu chứng bức bối này phương cách dân gian hiệu quả.

Ám ảnh vì bị tắc

Vết thương cắt tầng sinh môn trong lúc sinh nở khiến cho nhiều người mẹ đau đớn khi đi tiểu. Lâu dần, tâm lý ngại vì đau khiến chất thải ứ đọng làm bàng quang căng giãn, gây tắc và càng khó đi hơn.

Ở nhiều sản phụ khác, việc bí tiểu lại bắt nguồn từ chính quá trình chuyển dạ sinh. Khi ngôi thai xuống thấp, đầu em bé đè vào cổ bàng quang hay niệu đạo gây ứ đọng nước tiểu làm bàng quang mất trương lực, co thắt cơ cổ khiến người mẹ khó có thể đi tiểu. Một số trường hợp khác, sau khi sinh, do bàng quang không còn nhạy cảm với kích thích khi nước tiểu đầy nên gây bí tiểu. Ngoài ra, việc bí tiểu còn bắt nguồn từ chính động tác thông tiểu nhiều lần, bàng quang bị viêm nên làm cho triệu chứng tăng rõ rệt hơn.

Cảm giác bàng quang căng tức, rất mắc tiểu nhưng lại không thể đi tiểu được khiến nhiều người khóc ra nước mắt. Nhất là ở các bà mẹ sinh mổ, phải truyền nước nhiều, trong khi bạn chưa thể ngồi dậy tập đi vào toa let thì việc bí tiểu khiến bạn phát sốt và… hoảng loạn.

4 nguyên tắc chữa trị

Để đẩy lùi triệu chứng bí tiểu, bác sỹ thường áp dụng bốn nguyên tắc: tập đi tiểu để tạo lại phản xạ đi tiểu, dùng thuốc kháng sinh chống nhiễm trùng, dùng thuốc kháng viêm chống phù nề chèn ép vào cổ bàng quang và hỗ trợ tăng cường trương lực bàng quang giúp khả năng co bóp trở lại bình thường.

Tuy nhiên, theo lương y Vũ Quốc Trung (Hội Đông Y Hà Nội), khi mắc bí tiểu sau sinh, sản phụ hoàn toàn có thể dùng các biện pháp đơn giản sau để đẩy lùi tình trạng khó chịu này.

Trước hết, bạn dùng vòi sen nước ấm xịt vào vùng bụng dưới và cửa mình để kích thích cảm giác buồn tiểu. Hoặc hơ “cô bé” trên một chậu nước ấm. Nếu không muốn dùng cách này, sản phụ có thể lấy một chậu nước ấm, sau đó ngồi xổm, ngâm toàn bộ “vòng 3” trong khoảng 10 phút.

Ngoài ra, một số biện pháp theo kinh nghiệm dân gian sau cũng có thể mang lại hiệu quả tốt. Dùng củ hành tươi giã nát, chia thành 2 phần, bọc lại, sao nóng, luân phiên đắp lên rốn (huyệt thần khuyết), có tác dụng chữa tiểu khó. Sản phụ cũng có thể dùng hành trắng cả lá giã nát, thêm mật, đắp lên vùng kín, tiểu tiện sẽ thông.

Cách phòng tránh bí tiểu sau sinh

• Trong khi mang thai nếu bạn mắc chứng nhiễm trùng đường tiểu thì nên kịp thời điều trị dứt điểm.
• Sản phụ trong khoảng 4 – 6 tiếng sau khi sinh cần chủ động đi tiểu dù có cảm thấy buồn tiểu hay không buồn tiểu.
• Giữ tinh thần thư thái, thoải mái, ăn uống điều độ, đủ chất không quá no, quá đói. Hằng ngày đi lại, vận động nhẹ nhàng. Buổi tối không uống nhiều nước.

Chảy máu sau sinh (C.M.S.S)

C.M.S.S bao gồm băng huyết, tụ máu sau may tầng sinh môn và chảy máu muộn.

C.M.S.S do đờ tử cung:

Bình thường sau khi nhau sổ ra ngoài, tử cung phải co lại để cầm máu. Khi tử cung không co lại được gây ra chảy máu, khi lượng chảy máu trên 500ml gọi là băng huyết sau sinh kèm theo triệu chứng vã mồ hôi, chân tay lạnh, da niêm xanh, huyết áp tụt, mạch nhanh, tử cung mềm nhão, ấn vào tử cung máu từ âm đạo chảy ra nhiều. Đây là một cấp cứu khẩn về sản khoa, cần truyền dung dịch mặn đẳng trương kèm với oxytocin pha truyền tĩnh mạch chảy nhanh, kết hợp hồi sức, truyền dung dịch cao phân tử, truyền hồng cầu lắng cùng nhóm và xoa nắn trên đáy tử cung giúp cho tử cung co hồi tốt. Cần kiểm tra lòng tử cung sau khi dấu sinh hiệu tạm ổn.

C.M.S.S do tổn thương đường sinh dục:

Nguyên nhân do rách tầng sinh môn, âm đạo và cổ tử cung. Sau sinh máu từ âm đạo chảy ra nhiều, khám tử cung co hồi tốt, tử cung có cầu an toàn rõ, kiểm tra bằng dụng cụ thấy có tổn thương đang chảy máu ở đường sinh dục. Cần hồi sức tốt, truyền dung dịch mặn đẳng trương, khi sinh hiệu ổn định thì tiến hành may lại chỗ tổn thương và kết hợp dùng thuốc kháng sinh liều cao, giảm đau và giảm sưng nề.

C.M.S.S do bệnh lý rối loạn đông máu và cầm máu:

Sau sinh máu âm đạo chảy ra nhiều, toàn máu loãng, không có máu cục, người mẹ cảm giác mệt, vã mồ hôi, huyết áp tụt, mạch nhanh, xét nghiệm máu các chức năng đông máu cầm máu giảm và kéo dài. Cần truyền dung dịch mặn đẳng trương, dung dịch cao phân tử, huyết tươi đông lạnh và hồng cầu lắng cùng nhóm.

C.M.S.S do tụ máu may tầng sinh môn hay tụ máu sau vết mổ sinh:

Nguyên nhân do kỹ thuật may và cầm máu trong lúc khâu không hết còn các mạch máu vẫn đang chảy. Triệu chứng sau khi khâu vết cắt tầng sinh môn hay vết mổ sinh, tại vết khâu nổi lên một khối u lớn, ấn mềm kèm theo các dấu hiệu mất máu rõ trên người mẹ như: dấu sinh hiệu kém, da xanh, niêm mạc nhợt và xét nghiệm hồng cầu giảm, hematocrit giảm và hemoglobin xuống thấp. Cần truyền dịch với dung dịch mặn đẳng trương, truyền hồng cầu lắng cùng nhóm nếu cần, khi sinh hiệu ổn cần may lại, lấy hết khối máu tụ, cầm máu kỹ, có thể đặt lame dẫn lưu nếu cần.

C.M.S.S do chảy máu muộn:

Đây là biến cố xảy ra vào tuần thứ 2 hoặc thứ 3 sau sinh do bất thường vùng nhau bám hoặc sót nhau. Triệu chứng ra máu âm đạo tự nhiên, máu đỏ tươi, đôi khi đau nhẹ vùng hạ vị, tử cung co hồi chậm, siêu âm tử cung thấy tử cung còn lớn, lòng tử cung có khối hỗn hợp. Xử trí nạo hút lòng tử cung kết hợp truyền dung dịch mặn đẳng trương kèm với oxytocin truyền tĩnh mạch giúp cho tử cung co hồi tốt để cầm máu, dùng kháng sinh toàn thân để tránh nhiễm trùng.

Dự phòng chảy máu sau sinh

Tùy theo nguyên nhân C.M.S.S mà ta có dự phòng tốt. Trong băng huyết sau sinh, phòng ngừa hiện nay chủ động xử trí tích cực ở giai đoạn 3 của cuộc chuyển dạ, nghĩa là chủ động tiêm oxytocin là thuốc co tử cung sau khi thai nhi sổ ra. Ngoài ra, đối với những trường hợp tiên lượng dễ băng huyết sau sinh như: đa thai, đa sản, chuyển dạ kéo dài, chuyển dạ có can thiệp sản khoa như trong sinh giúp ta nên lập một đường truyền tĩnh mạch, một chai dịch truyền đẳng trương có kèm oxytocin. Trong C.M.S.S do tụ máu sau may tầng sinh môn hay khâu vết may trong mổ sinh, cần cầm máu kỹ các mạch máu bị đứt do cắt, may theo đúng nguyên tắc, đúng kỹ thuật. Trong chảy máu muộn cần kiểm tra kỹ bánh nhau và màng nhau, lưu ý có các bánh nhau phụ. Trường hợp không chắc chắn có thể kiểm tra buồng tử cung bằng tay, để xem sự vẹn toàn của buồng tử cung.

Bế sản dịch và dự phòng

Triệu chứng của bế sản dịch:

Người mẹ sốt nhẹ, căng tức, đau trằn vùng hạ vị. Khám âm đạo rất ít sản dịch có thể kèm mùi hôi do nhiễm trùng, cổ tử cung đóng kín, dùng tay nong cổ tử cung sản dịch ra màu đen sậm kèm mùi hôi, ấn hạ vị tử cung lớn, đau nhiều khi ấn đáy tử cung.

Xử trí:

Dùng ngón tay nong cổ tử cung để sản dịch thoát ra ngoài, nếu cổ tử cung cứng chít hẹp không thể nong bằng tay được ta dùng que héga để nong cổ tử cung từ số nhỏ đến que số lớn, có thể dùng thuốc misoprostol đặt âm đạo trước 4 giờ, giúp cho cổ tử cung mềm và cổ tử cung mở kết hợp nong cổ tử cung. Đồng thời dùng oxytocin pha truyền tĩnh mạch giúp tử cung co hồi tốt, kết hợp dùng thuốc kháng sinh liều cao toàn thân để tránh nhiễm trùng.

Phòng tránh

Nhằm tránh sản dịch ứ lại trong buồng tử cung cũng như phòng ngừa viêm nội mạc tử cung do bế sản dịch. Nhất thiết kiểm tra cổ tử cung sau sinh, cần nong rộng cổ tử cung. Đối với trường hợp sinh mổ chủ động, sau khi bóc nhau ra và lau sạch lòng tử cung cần nong cổ tử cung từ đường mổ xuống đoạn dưới tử cung bằng tay phẫu thuật viên, trước khi may lớp cơ tử cung. Sau khi mổ xong giai đoạn lấy máu cục âm đạo, cần phải nong cổ tử cung một lần nữa.

Sau sinh cần vận động sớm, có thể nằm sấp với thời gian từ 20 – 30 phút mỗi ngày đối với người mẹ có tử cung ở tư thế gập trước, giúp cho sản dịch ra dễ dàng.

Những rối loạn về đường tiết niệu

Bí tiểu sau sinh:

Trong chuyển dạ, khi ngôi thai xuống thấp, thường là đầu thai nhi, đè vào cổ bàng quang hay niệu đạo gây ứ đọng nước tiểu làm bàng quang căng giãn, khi giãn nhiều làm mất trương lực, làm co thắt cơ cổ bàng quang. Ngoài ra, trường hợp sau sinh phải cắt may tầng sinh môn, làm chỗ may sưng nề đau làm cho người mẹ khi đi tiểu không dám rặn tiểu vì đau. Sau khi sinh bàng quang không nhạy cảm với kích thích khi nước tiểu đầy, gây bí tiểu. Ngoài ra khi bí tiểu, động tác thông tiểu nhiều lần gây viêm bàng quang, làm cho triệu chứng bí tiểu thể hiện rõ. Điều trị bí tiểu sau sinh, bằng cách khôi phục lại trương lực bàng quang bằng những biện pháp như: chườm ấm vùng bàng quang, rửa hay ngâm vùng sinh dục ngoài bằng nước ấm, vận động sớm, tập ngồi tiểu theo tư thế bình thường. Sau những biện pháp trên không thành công, ta đặt sonde tiểu giữ và tháo kẹp mỗi 4 giờ/lần, tạo lại phản xạ đi tiểu, kết hợp dùng thuốc prostigmin hay xatral dùng thời gian 4 – 5 ngày. Sau đó rút sonde tiểu cho cho người mẹ tập đi tiểu.

Són tiểu:

Ngược lại với trường hợp bí tiểu do co thắt cơ ở cổ bàng quang, những người mẹ bị són tiểu sau sinh là do cơ co thắt cổ bàng quang không tốt, gặp trong trường hợp chuyển dạ kéo dài; sinh đẻ nhiều lần. Khi người mẹ cười, khi gắng sức, khi ho làm tăng áp lực ổ bụng làm cho nước tiểu bị són ra ngoài. Cách điều trị: tư vấn cho người mẹ an tâm về tinh thần, chế độ nghỉ ngơi tốt và dinh dưỡng sau sinh đầy đủ kết hợp dùng prostigmin khoảng 1 tuần sẽ ổn định. Trường hợp không khỏi và kéo dài qua thời kỳ hậu sản, có kế hoạch phẫu thuật nâng bàng quang bằng giá đỡ ở đối tượng sinh nhiều mà có tiểu són kéo dài.

Viêm tắc tĩnh mạch sau sinh

Triệu chứng:

Viêm tắc tĩnh mạch ở thời kỳ hậu sản thường gặp là viêm tắc tĩnh mạch đùi nông. Triệu chứng, thường xảy ra vào ngày thứ 3 trở đi sau sinh, sốt cao 38,5 – 39oC, chân bị viêm rất đau, không thể nâng chân lên khỏi mặt giường được, tĩnh mạch sưng đỏ dọc theo chân. Toàn bộ chân phù nề trắng.

Điều trị:

Nằm bất động, chân bị viêm nâng cao hơn đầu, giúp cho máu ở phần chi dưới được lưu thông dễ dàng hơn. Dùng thuốc kháng sinh toàn thân liều cao, giảm đau, hạ sốt, có thể dùng Aspirin rất tốt trong trương hợp này, ngoài tác dụng giảm đau, thuốc còn có tác dụng chống ngưng tập tiểu cầu và dính vào thành mạch, hạn chế sự hình thành cục máu đông. Sử dụng Heparin, đây là thuốc đầu tay, có vai trò quan trọng điều trị huyết khối và tắc mạch, dùng bằng tiêm tĩnh mạch.

Dự phòng:

Hhoạt động sớm sau khi sinh, không nên nằm lâu trên giường, vận động tay chân, khi nằm gác chân cao giúp sự lưu thông máu tốt.

Theo các nhà khoa học, việc phụ nữ cho rằng mình chăm sóc con cái tốt hơn nam giới và coi đứa trẻ là “trung tâm vũ trụ” có thể khiến họ dễ có cảm giác căng thẳng và tội lỗi.

Nhà tâm lý Kathryn Rizzo, một trong những tác giả của nghiên cứu này phát biểu: “Nếu chỉ tập trung vào đứa con có thể gây ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe tinh thần của các bà mẹ, thì tại sao nhiều phụ nữ lại chấp nhận như vậy? Đơn giản là, họ nghĩ điều đó khiến họ trở thành người mẹ tốt hơn, nên họ sẵn sàng hy sinh nhằm đảm bảo đem lại cho con những điều tốt đẹp nhất, bao gồm khả năng nhận thức, kỹ năng xã hội và phát triển tình cảm”.

Theo nhà khoa học này, làm cha mẹ là một trách nhiệm lớn lao và đòi hỏi rất nhiều kỹ năng.

Nhóm nghiên cứu của bà tại Đại học Mary Washington, bang Virginia (Mỹ), đã tìm hiểu xem việc chỉ tập trung vào việc nuôi con có làm tăng độ stress, buồn chán và ít hài lòng với cuộc sống của 181 bà mẹ có con dưới 5 tuổi không.

Để biết được các thông tin này, nhóm đã sử dụng bảng câu hỏi trực tuyến, trong đó tìm hiểu xem các bà mẹ quan niệm thế nào về việc nuôi con như: “Làm mẹ là trách nhiệm cần thiết và nặng nề nhất”, “Hạnh phúc của bố mẹ có nguồn gốc từ con cái”, và “bố mẹ nên luôn mang lại cho con cái những hoạt động hưng phấn nhằm kích thích sự phát triển của trẻ”, “chăm con thì khó hơn đi làm” và “bố mẹ nên luôn đáp ứng các đòi hỏi của con”.

Những phụ nữ tham gia trả lời ở độ tuổi 18 đến 49, hầu hết thuộc giới trung lưu và đã kết hôn.

Theo Telegraph, kết quả là, những phụ nữ tin rằng người mẹ có vai trò quan trọng nhất trong việc nuôi dạy con cái và không muốn để người khác chăm sóc con mình thường ít hài lòng với cuộc sống của họ. Gần 1/4 số phụ nữ này có dấu hiệu bệnh trầm cảm, mặc dù nhận được sự hỗ trợ từ những thành viên khác trong gia đình. Những người thấy việc chăm sóc con như là một thách thức thì thậm chí còn căng thẳng và trầm cảm hơn.

Tỷ lệ sinh mổ ở Việt Nam, nhất là các thành phố lớn, ngày một cao. Thông thường, sản phụ sẽ được cắt chỉ sau khoảng một tuần, rồi xuất viện. Nhưng chừng nào vết thương chưa lành hẳn, chừng đó bạn còn phải kiêng cữ một cách khoa học, vì những biến chứng xảy ra không chỉ khiến bạn đau đớn, mệt mỏi mà còn ảnh hưởng đến em bé đang thời trứng nước của bạn.

Tư thế nằm

Tư thế nằm ngửa sẽ khiến bạn đau đớn rất nhiều, vì thế nên nằm nghiêng, kê gối sau lưng, tạo với mặt giường một góc khoảng 20 – 30 độ. Tư thế này sẽ giảm tối đa việc tác động đến vết mổ, nhất là khi dịch chuyển cơ thể. Tuy nhiên, bạn vẫn nên lưu ý rằng càng ít cử động thì càng đỡ đau.

Trong vòng 6 giờ đầu tiên, cơ thể bạn vẫn còn bị ảnh hưởng của thuốc dùng gây tê màng cứng khi mổ, vì vậy bạn nên nằm duỗi thẳng người, không kê gối, để tránh một tác dụng phụ của thuốc là đau đầu. Sau khoảng thời gian này, bạn vẫn nên nằm nghiêng để giảm đau.

Sớm vận động nhẹ

Dĩ nhiên bạn cần nghỉ ngơi sau ca mổ đẻ, nhưng đừng nằm bất động quá lâu kẻo sản dịch sẽ bị ứ lại trong tử cung, không thoát ra được, rất nguy hiểm. Vì vậy sau 1 ngày, bạn nên tập cử động chân tay rồi nhúc nhắc ngồi dậy, xuống giường tập đi. Sự vận động này còn giúp thúc đẩy tuần hoàn máu, giúp vết thương mau lành, tăng cường nhu động ruột, giúp nhanh thoát khí, tránh nguy cơ dính ruột và tắc mạch máu.

Tuy nhiên, trong vòng 2 tháng, người sinh mổ nên tránh vận động mạnh để không ảnh hưởng đến vết thương, bởi sau sinh, các khớp giãn, cơ còn yếu, nhất là cơ vùng bụng vốn bị giãn rất nhiều. Hãy để người nhà giúp đỡ các việc gia đình, đừng cố tự làm nếu muốn nhanh bình phục. Bạn cũng đừng mang vật gì nặng quá trọng lượng của em bé. Đừng lên xuống cầu thang quá nhiều, cũng không tự lái xe, vì việc xử lý những tình huống bất ngờ gặp phải trên đường có thể gây những chấn động mạnh lên vết mổ.

Chỉ ăn nhẹ

Bạn không được phép ăn gì trong vòng 6 giờ sau mổ vì lúc này, dưới tác động của các thuốc dùng trong ca phẫu thuật, nhu động ruột của bạn đang ở mức rất thấp, đường ruột ứ rất nhiều khí, dạ dày hoạt động yếu. Vì vậy thức ăn đưa vào sẽ rất khó tiêu hóa, gây đầy hơi, táo bón, khiến cơ thể càng mệt mỏi, lâu phục hồi.

Sau khoảng thời gian trên, bạn có thể ăn những đồ mềm, lỏng. Canh củ cải được cho là món hợp lý để giúp giải phóng bớt khí trong đường ruột, tăng nhu động. Không nên dùng nhiều chất đường – bột hay các sản phẩm từ đậu tương vì chúng dễ gây đầy hơi. Cũng không nên ăn cá vì nó không có lợi cho sự đông máu sau mổ, khiến vết thương lâu lành.

Tình trạng táo bón, đầy hơi thường vẫn tồn tại sau mổ 3 – 5 ngày do ảnh hưởng của thuốc tê, vì thế bạn nên uống nhiều nước để nhanh chóng đào thải chúng. Đừng uống nước lạnh.

Chăm sóc vết mổ

Hãy “cư xử’ với vết thương đúng như những gì mà bác sĩ căn dặn bạn. Không tự ý bôi thuốc gì lên đó, không thảo bỏ hết găng gạc nhưng cũng đừng băng quá chặt vết mổ, vì tất cả những điều này đều có thể gây viêm nhiễm hoặc làm tăng tổn thương. Sản phụ cũng phải giữ gìn tối đa để tránh bị cảm mạo, cảm cúm, vì khi đó sức đề kháng sẽ giảm và nguy cơ viêm nhiễm sẽ tăng lên.

Hãy nghĩ đến viêm nhiễm và gọi cho bác sĩ ngay nếu vết mổ đau nhiều ngay cả khi không cử động, nhìn có màu hồng, sưng lên. Nên đo thân nhiệt thường xuyên, nếu sốt quá 38 độ C thì rất có khả năng bạn đã bị viêm nhiễm (có thể vết mổ không có dấu hiệu gì đặc biệt nhưng trong tử cung lại “có chuyện” do sản dịch ứ trệ, tử cung kém co hồi), cần tư vấn bác sĩ.

Tỷ lệ tử vong do bệnh cơ tim chu sản gây ra cho thai phụ có thể tới 50%.

Thế nào là bệnh cơ tim chu sản?

Bệnh cơ tim chu sản là một loại bệnh cơ tim dãn không rõ nguyên nhân xuất hiện trong thời kỳ thai nghén hoặc trong giai đoạn 5 tháng sau khi sinh.

Tần xuất mắc bệnh vào khoảng 1 trường hợp/3.000 – 15.000 thai phụ. Tỷ lệ mắc cao hơn ở phụ nữ châu Phi và cao nhất ở Haiti với tỷ lệ lên tới 1/300 mà chưa lý giải được nguyên nhân.

Tổn thương mô bệnh học của bệnh cơ tim chu sản là hình ảnh viêm cơ tim với sự xâm nhập dày đặc của bạch cầu đa nhân, phù nề, hoại tử và xơ hóa trên tiêu bản sinh thiết cơ tim.

Tỷ lệ tử vong do bệnh cơ tim chu sản gây ra cho thai phụ có thể tới 50%.

Nguyên nhân gây bệnh

Mặc dù nguyên nhân thực sự của bệnh cơ tim chu sản chưa được rõ, người ta cũng liệt kê một số tác nhân có thể là cơ chế phát sinh ra bệnh. Nghiên cứu trên nhiều trường hợp mắc bệnh cho thấy có sự liên quan của bệnh với các bệnh do nhiễm các loại virut như Parovirus B19, Human herpes virut 6, Epstein-Barr virut, Cytomegalovirut…. Giả thiết cho rằng sau nhiễm các virut nói trên, cơ thể sinh ra kháng thể làm tổn thương cơ tim dẫn đến suy tim. Một giả thiết khác cũng cho rằng nguyên nhân gây bệnh cơ tim chu sản là do hiện tượng tế bào thai nhi đã gây một hiện tượng đáp ứng miễn dịch chống lại chính cơ thể người mẹ mà tổn thương cơ tim là chủ yếu.

Giả thiết này dựa trên những nghiên cứu cho thấy nồng độ kháng thể rất cao ở bệnh nhân bệnh cơ tim chu sản mà không cao ở bệnh nhân mắc các bệnh tim khác. Chết tế bào theo chương trình (apoptosis) và quá trình viêm có thể làm tổn thương thêm tế bào cơ tim gây suy tim khi xét nghiệm các mẫu huyết thanh cho thấy nồng độ rất cao của các chất trung gian gây viêm như IL-6 (Interleukin-6) và yếu tố hoại tử u (TNF-α). Mặt khác, do cung lượng tim tăng lên đáng kể khi có thai cũng có thể làm các sợi cơ tim phì đại tạm thời nhằm đáp ứng nhu cầu của cả mẹ và con. Một số các yếu tố khác cũng được cho là có liên quan đến cơ chế gây bệnh cơ tim chu sản như hormon prolactin, các phức hợp miễn dịch, loạn dưỡng cơ tim… xuất hiện trong thời kỳ chu sản.

Ðối tượng nào dễ mắc bệnh cơ tim chu sản?

Một số phụ nữ có nguy cơ cao mắc bệnh cơ tim chu sản như người sinh nở nhiều lần, mang thai ở tuổi trên 30, đa thai, tiền sản giật, bệnh tăng huyết áp thai nghén, phụ nữ gốc Phi…

Phát hiện bệnh cơ tim chu sản

Việc xác định bệnh cơ tim chu sản dựa vào các triệu chứng suy tim tiến triển trong tháng cuối của thời kỳ thai nghén hoặc trong vòng 5 tháng sau đẻ như mệt mỏi, đánh trống ngực, hoa mắt chóng mặt, khó thở khi gắng sức hoặc khó thở liên tục, gan to, tĩnh mạch cổ nổi, phù hai chi dưới…; không xác định được nguyên nhân gây suy tim, không có bệnh tim trước khi có thai; chức năng thất trái (phân số tống máu) giảm dưới 45%. Khi có đủ cả các yếu tố nói trên, bệnh nhân sẽ được chẩn đoán là bệnh cơ tim chu sản.

Ðiều trị bệnh cơ tim chu sản

Điều trị bệnh cơ tim chu sản bao gồm: điều trị bệnh trong thời kỳ mang thai. Mục tiêu điều trị là cải thiện và duy trì chức năng tim càng về giới hạn bình thường càng tốt. Các thuốc được khuyến cáo là lợi tiểu (furosemid) bắt đầu bằng liều thấp nếu có thừa dịch (phù), thuốc chẹn beta giao cảm (carvedilol), ức chế men chuyển, digoxin, hydralazin. Các thuốc này phải được chỉ định nghiêm ngặt bởi thầy thuốc chuyên khoa. Nếu điều trị nội khoa thất bại, phải có kế hoạch đình chỉ thai nghén để đảm bảo an toàn cho người mẹ.

Điều trị trong khi chuyển dạ: nguyên tắc là tránh gắng sức đến mức tối đa cho sản phụ. Giảm đau tốt cho bệnh nhân bằng gây tê ngoài màng cứng. Điều trị sau đẻ tương tự như trong thời kỳ mang thai nhưng chỉ định dùng thuốc có thể bớt hạn chế hơn. Điều trị kèm thuốc chống đông để dự phòng nguy cơ huyết khối tính mạch chi dưới, tắc mạch phổi hoặc ở bệnh nhân có rung nhĩ phải được cân nhắc kỹ trước khi sử dụng.

Việc có thai lần tiếp theo đối với những sản phụ bị bệnh cơ tim chu sản thật sự là một thách thức ngay cả khi việc điều trị bệnh mang lại kết quả tốt, chức năng tim đã về trị số bình thường do vẫn có nguy cơ tái phát bệnh khi có thai lại. Trước khi có thai lần tiếp theo, bệnh nhân nên đến khám thầy thuốc chuyên khoa để đánh giá một các tổng thể các nguy cơ có thể xảy ra khi mang thai để tránh những rủi ro đe dọa thai phụ.

Cho đến khi bé bắt đầu ngủ theo lịch trình cố định hơn (thường khoảng 3-4 tháng) thì những lúc chợp mắt ngắn ngủi trong ngày dành cho mẹ là rất cần thiết.

– Nếu bạn chăm con suốt cả ngày, bạn nên chợp mắt ngay khi bé ngủ.

– Nếu bạn đã quay lại với công việc nhưng vẫn luôn thiếu ngủ vì gà gật ban đêm trông con, bạn nên thu xếp công việc để có thêm thời gian ngủ trưa. Nhiều công ty có phòng riêng hoặc những khu vực mà nhân viên có thể thư giãn và tranh thủ chợp mắt ít phút. Cho dù là 10-15 phút nghỉ ngơi cũng giúp bạn có thêm năng lượng để hoàn thành công việc buổi chiều.

– Nên giữ giấc ngủ ngắn, ít hơn 30 phút, bởi sau đó, bạn dễ bị chìm vào giấc ngủ sâu và khó khăn khi muốn thức dậy.

– Nếu bạn thấy khó ngủ khi mới lên giường hoặc hay bị tỉnh giấc ban đêm dù bé đang ngủ say thì giấc ngủ ban trưa có thể không phải là gợi ý phù hợp.

– Tránh đi ngủ muộn hoặc dậy sớm hơn bình thường vì nó sẽ làm bạn bị thiếu ngủ.

– Nếu bạn thấy lơ mơ hầu như cả ngày, có thể làm cho mình tỉnh táo bằng cách tập vài động tác thể dục hoặc cùng con nhỏ đi thăm nhà một người bạn.

– Một khi bạn đã ngủ ngon vào ban đêm, bạn có thể ghi nhật ký giấc ngủ hàng ngày để xem liệu giấc ngủ ngắn ban ngày có ảnh hưởng tới giấc ngủ buổi tối của bạn hay không.

Không đuợc tắm, không được bước ra khỏi phòng riêng, lúc nào cũng phải trang bị kín mít đến tận răng, không xem tivi, không đọc báo… và có đến “n” những điều cấm kị được mẹ đẻ hay mẹ chồng lên danh sách và dặn dò. Ngày nay, những bà mẹ trẻ không còn bị bó buộc những điều kiêng cữ như chục năm về trước. Điều kiện sống hiện đại, những hiểu biết mới giúp cho các sản phụ cảm thấy dễ thở hơn.

Nhưng không vì vậy mà bạn chủ quan nhé, nhất là nếu như bạn mới ở cữ lần đầu, chưa có nhiều kinh nghiệm. Dù thế nào,hãy nhớ cẩn thận 3 điều sau:

Với những bà bầu thời hiện đại, ở cữ-tháng đầu tiên sau khi sinh con đánh dấu một bước ngoặt mới trong cuộc đời. (ảnh minh họa)

Tránh gió

Tránh gió, cụ thể hơn là tránh gió lạnh và khí lạnh. Do cơ thể người phụ nữ mới sinh rất yếu, khả năng miễn dịch, sức đề kháng thấp, toàn thân – từ cơ đến xương đều có cảm giác “không phải là của mình”… đó đó, những cơn gió lạnh, khí lạnh sẽ là “kẻ thù” số 1 mà các sản phụ cần đề phòng. Nếu không cẩn thận, sau này, bạn sẽ phải đối mặt với những căn bệnh như phong thấp, đau nửa đầu, nhức mỏi, đau khớp…

Tránh gió trong thời kỳ ở cữ không có nghĩa là cứ thấy gió là bạn trốn biệt. Những cơn gió lạnh, đột ngột và bất ngờ mới là điều cần tránh. Rất nhiều sản phụ đã hiểu nhầm ý nghĩa của việc tránh gió, và nhốt mình trong 4 bức tường với quần áo kín mít trong hơn một tháng. Đây là một nhận thức hoàn toàn sai lầm dễ dẫn đến nhiều bệnh hơn.

Tránh bồi bổ quá mức

Sau khi sinh con, do cơ thể mất sức, cùng với việc phải nuôi con nhỏ, nhu cầu tẩm bổ của các sản phụ rất lớn. Những món ăn bổ dưỡng như chân giò hầm đu đủ, cháo, trứng, sữa, thịt… liên tục được người nhà tiếp tế.

Tuy nhiên, bạn hãy nhớ, ăn đủ chất không có nghĩa là ăn rất nhiều các món ăn bổ dưỡng. Những loại đồ bổ đó có thể “đánh nhau” khiến bạn bị tiêu chảy, đau bụng, mệt mỏi, chán ăn. Đó là những hiệu ứng phản tác dụng của việc ăn quá nhiều đồ bổ

Tránh lạnh

Ở cữ ngày đông, sản phụ cần đặc biệt chú trọng việc giữ ấm cho cơ thể. Nhiệt độ thích hợp trong phòng từ 22 – 27 độ, nóng hay lạnh quá đều cần có sự điều chỉnh cho phù hợp. Bên cạnh đó, bạn cũng nên lưu ý tới độ ẩm của không khí và giữ độ ẩm cần thiết trong không gian, để giữ cho làn da được cân bằng, vì việc bị khô, nứt da ở thời kỳ ở cữ không chỉ gây phiền toái, khó chịu, mà còn rất khó khắc phục trong những ngày sau.

Thông thường

Ở những người phụ nữ không cho con bú, khoảng 40% phụ nữ lần có kinh đầu tiên xảy ra vào 6 tuần sau sinh, và phần lớn phụ nữ có kinh lại từ 24 tuần sau sinh.

Những người cho con bú sẽ có vòng kinh muộn hơn do chất prolactin có trong sữa mẹ làm chậm chu kỳ kinh. Việc nuôi con bằng sữa mẹ sẽ làm giảm tần số rụng trứng khoảng 1/3 so với bình thường, chỉ có 15% phụ nữ có kinh trở lại sau 6 tuần.

Rất nhiều phụ nữ nghĩ rằng máu ra sau khi sinh là máu kinh, tuy nhiên đây là chất lưu còn lại trong tử cung thoát ra ngoài, thời gian ra máu tùy thuộc cơ thể mỗi người, có kể kéo dài nhất là từ 1 – 2 tháng vì thế bạn nên dùng băng vệ sinh và đảm bảo vệ sinh sạch sẽ vùng kín.

Nhiều chị em cho rằng sẽ không có sự rụng trứng cho đến khi có kinh lại, tuy nhiên cơ thể sẽ bắt đầu sự rụng trứng trong vài tuần sau khi sinh vì thế biện pháp tránh thai trong thời gian này rất quan trọng.

Sự thất thường

Thời gian mà kinh nguyệt sẽ trở lại với các phụ nữ sau khi sinh em bé khá thất thường và rất khác nhau. Hầu hết phụ nữ cho con bú thường nghĩ rằng họ sẽ có kinh nguyệt tối thiểu trong 6 tháng sau khi em bé được sinh ra. Nhưng đối với một số phụ nữ, khung thời gian này có thể kéo dài hơn một năm. Những phụ nữ không cho con bú, kinh nguyệt sẽ trở lại sớm hơn nhưng nó vẫn có thể mất một vài tháng. Điều này là hoàn toàn bình thường.

– Sau khi sinh, khi cho con bú, cơ thể người mẹ sẽ có một số những thay đổi nội tiết làm cho chu kỳ kinh nguyệt trở nên không đều và thậm chí là không có kinh. Những thay đổi nội tiết này bao gồm sự tiết prolactin khi cho con bú làm cho hoạt động của cả hệ thống hạ đồi, tuyến yên và buồng trứng bị thay đổi.

– Ngay cả sau khi kinh nguyệt đã xuất hiện một vài chu kỳ đầu tiên ở bạn thì nó vẫn có thể không đều. Thậm chí những chu kỳ này có thể khác hẳn với các chu kỳ trước khi bạn có con. Những thay đổi của các chu kỳ kinh nguyệt không đều sau khi bạn có em bé này có thể tiếp tục thay đổi vô thời hạn hoặc thậm chí thay đổi vĩnh viễn.

Nhiều phụ nữ tin rằng họ không thể có thai một lần nữa cho đến khi chu kỳ nguyệt san sau khi sinh em bé của họ bắt đầu đi vào quỹ đạo đều đặn như trước kia.

– Chỉ có một phần rất nhỏ số các chị em sẽ có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn hoặc thất thường như những chu kỳ khi chưa có em bé của họ, bất kể họ đang cho con bú. Tuy nhiên không thể biết chắc chắn bạn có rơi vào nhóm những phụ nữ này không bởi vì quá trình này không phải luôn luôn giống nhau ở mỗi phụ nữ sau khi đứa trẻ được sinh ra.

– Nhiều phụ nữ tin rằng họ không thể có thai một lần nữa cho đến khi chu kỳ nguyệt san sau khi sinh em bé của họ bắt đầu đi vào quỹ đạo đều đặn như trước kia. Song điều này là hoàn toàn sai lầm. Bởi vì cho dù chu kỳ nguyệt san không đều, sự rụng trứng vẫn luôn luôn xảy ra và khả năng có thai vẫn có khả năng xảy ra do buồng trứng vẫn còn hoạt động.

Do đó, trong khoảng thời gian này, bạn vẫn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để chọn lựa một biện pháp ngừa thai cho an toàn nếu bạn thực sự chưa sẵn sàng cho việc có thai thêm một lần nữa và hy vọng một chu kỳ kinh nguyệt đều đặn như trước đây có thể xuất hiện trở lại.

Một số điều nên biết về kinh nguyệt sau khi sinh

Khoảng thời gian mà kinh nguyệt sẽ trở lại sau khi sinh em bé ở mỗi phụ nữ khác nhau, có thể là vài tháng, thậm chí vài năm sau khi sinh (khi nào họ dừng cho con bú thì kinh nguyệt trở lại). Và đương nhiên, khi kinh nguyệt xuất hiện trở lại, chu kỳ nguyệt san này có thể khá bất thường hoặc khác biệt hẳn so với chu kỳ trước kia lúc bạn chưa mang bầu. Bởi vì kinh nguyệt có liên quan trực tiếp đến khả năng sinh sản của các chị em nên các bác sĩ chuyên khoa cũng coi đây là một cách tự nhiên ngăn ngừa sự mang thai thường xảy ra rất gần nhau.

– Ở những “kỳ nguyệt san” sau khi sinh, có thể máu kinh sẽ ra nhiều hơn và gây đau bụng nhiều hơn.

– Trong thời gian cho con bú, bạn nên thận trọng với các biện pháp tránh thai và cần tham khảo tư vấn của bác sĩ để có lựa chọn thích hợp.

– Những phụ nữ không cho con bú có thể lựa chọn nhiều biện pháp tránh thai khác như dùng bao cao su, thuốc tránh thai, tính ngày rụng trứng dựa vào vòng kinh…

Không nên nằm ngửa

Sau khi mổ, tác dụng của thuốc mê không còn nữa, vết mổ bắt đầu đau. Nằm ngửa dưới giường là không tốt, sẽ cảm thấy đau đớn hơn, tử cung co thắt. Vì vậy cần nằm nghiêng, kê gối, mền cao sau lưng sao cho thoải mái, giảm việc di động của cơ thể, vết mổ sẽ bớt đau.

Không ngủ nhiều

Sau khi phẫu thuật, bạn nên nghỉ ngơi, nhưng không nên ngủ nhiều, nước ối sẽ bị tích tụ ở tử cung. Bạn cần khởi động chân tay nhẹ nhàng để lấy lại cảm giác. Ngồi dậy nhẹ nhàng để tăng cường sự hoạt động của ruột, dạ dày, điều tiết khí sớm, tránh trường hợp bị dính ruột cùng các mạch máu bị tắc. Nên cho trẻ bú sữa sớm, không nên để sữa chảy, vú căng.

Không ăn no, ăn tanh

Sau khi mổ sinh, ruột bị kích thích, dạ dày bị ức chế, sự hoạt động của ruột giảm. Do đó, sau khi phẫu thuật mà ăn nhiều sẽ tiêu hóa khó khăn, tích tụ lâu dễ dẫn tới táo bón và tăng thêm khí trong ruột khiến bụng bị đầy hơi, không có lợi cho việc hồi phục sức khỏe. Cho nên sau phẫu thuật khoảng sáu giờ thì không được ăn gì, khi ruột đã dần dần khôi phục chức năng mới nên ăn uống. Sản phụ nên tránh những món ăn có tính hàn như: cua, rau đay. Không nên ăn quá sớm những thức ăn tanh như: cá, ốc, nó sẽ ức chế sự ngưng tụ của máu, không có lợi cho việc đông máu sau khi mổ và khiến vết thương lâu lành. Nên ăn mướp, thịt nạc, rau đậu, cà chua, chuối.

Không làm việc sớm

Nên tránh các hoạt động nặng, người mẹ sau mổ sinh cần hết sức giữ gìn, khôi phục sức khỏe để vết thương chóng lành, không nên làm các việc lặt vặt trong gia đình sớm.

Kiêng lạnh

Sau khi sinh, thận khí bị suy nhược nên sản phụ dễ bị nhiễm lạnh. Vì vậy, không được tắm nước lạnh, giặt quần áo hoặc uống đá lạnh. Tuy nhiên, nếu không đụng cả đến nước nóng, suốt  tháng không lau mình như một số người thì lại không tốt. Cơ thể lâu không tắm rửa sẽ là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển, gây bệnh cho mẹ và lây sang con (như viêm miệng, tưa lưỡi, tiêu chảy)…

Kiêng “chuyện ấy”

Ngoài ra, các sản phụ nên kiêng sinh hoạt tình dục một thời gian 4 – 6 tuần cho tử cung phục hồi. Nên tránh xúc động mạnh, ảnh hưởng đến tinh thần vì các stress có thể gây nguy hại cho sức khỏe sản phụ, gây thiếu sữa.

Giữ vệ sinh sạch sẽ

Đặc biệt là khu vực bụng, nơi có vết thương chưa lành cùng với âm đạo, nên pha nước ấm với thuốc rửa âm hộ để vệ sinh hàng ngày, vừa chống nhiễm trùng vừa giúp khử mùi hôi. Dùng chai nước nóng hoặc túi chườm nóng để chườm bụng, lưng và hai bên háng. Việc này có tác dụng chống đau lưng, mỏi gối, giúp cơ thể chóng hồi phục. Sau khi phẫu thuật chừng 3 – 4 tuần thì được tắm rửa, gội đầu.