Nhiều phụ nữ mang thai không biết mình bị nhiễm Rubella

Hiện nay có khá nhiều người, đặc biệt là các phụ nữ trong lứa tuổi sinh đẻ không biết thông tin gì về bệnh Rubella và nó có thể gây nguy hại cho thai nhi như thế nào.

Có những cặp vợ chồng hiếm muộn, phải thụ tinh trong ống nghiệm rất nhiều lần, người mẹ mới mang thai, nhưng khi đến bệnh viện khám thai và làm xét nghiệm mới biết thai bị nhiễm virus Rubella và phải quyết định bỏ thai.

Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản cần được tiêm phòng Rubella giai đọan tiền hôn nhân hoặc trước khi mang thai 3 tháng.

Tại bệnh viện Từ Dũ, trong vòng 6 tháng đầu năm 2010, có 42 trường hợp thai phụ nhiễm Rubella cấp với tuổi thai dưới 13 tuần. Trong số này có những trường hợp hiếm muộn nhiều năm, có những trường hợp mang thai lần đầu tiên với sự vui mừng của hai bên gia đình nội ngọai. Vì nguy cơ hội chứng Rubella bẩm sinh cao ở tuổi thai này nên việc tiếp tục thai kỳ là 1 quyết định hết sức cân nhắc. Nếu bỏ thai thì nguy cơ cho mẹ có thể xảy ra: sót nhau, sót thai, nhiễm trùng, thủng tử cung hoặc thậm chí khó mang thai về sau.

Khi biết bệnh chuyện đã rồi

N.T.M (23 tuổi), quê ở Sóc Trăng đến khám thai tại bệnh viện Từ Dũ lúc 18 tuần tuổi, có lịch sử sốt phát ban lúc thai 12 tuần. Kết quả xét nghiệm Rubella IgM và IgG (xét nghiệm đặc hiệu kháng thể trong máu của người mẹ) đều dương tính với giá trị cao. Sau khi được tư vấn về nguy cơ thai nhi bị hội chứng Rubella bẩm sinh, cả hai vợ chồng lặng cả người, không hề biết thông tin về bệnh này trước đây.

Một trường hợp khác, chị T. K. T (38 tuổi), lập gia đình 6 năm, sau bao lâu mong đợi cũng có được một bào thai, đột nhiên chị số phát ban, mệt mỏi, đến bệnh viện khám ở tuổi thai 8 tuần. Kết quả xét nghiệm Rubella IgM và IgG đều dương tính. Chị cũng chưa hề biết đến bệnh Rubella.

Rubella nguy hại cho thai nhi

Virus Rubella ảnh hưởng đến sự phát triển bào thai, có thể gây thai chết lưu, sẩy thai, sinh non, trẻ mang dị tật bẩm sinh. Bệnh đặc biệt nguy hiểm khi người mẹ mang thai trong 13 tuần lễ đầu bị nhiễm Rubella cấp. Virus gây bệnh có thể qua nhau đến thai nhi gây hội chứng Rubella bẩm sinh (HCRBS). Hội chứng Rubella bẩm sinh gồm các dị tật bẩm sinh quan trọng như: mắt (đục thủy tinh thể), tai (điếc), tim mạch (còn ống động mạch), não (tật đầu nhỏ), gan lách to, viêm não màng não… Độ trầm trọng của các dị tật tùy thuộc vào giai đoạn tuổi thai nhiễm virus.

90% trẻ dị tật nếu mẹ mắc bệnh trong 3 tháng đầu của thai kỳ, 20% trẻ dị tật nếu mẹ mắc bệnh vào khoảng tuần lễ 16 của thai kỳ và rất hiếm gặp dị tật nếu mẹ mắc bệnh sau tuần lễ thứ 20 của thai kỳ. Dị tật bẩm sinh thường kết hợp nhiều dấu hiệu/ triệu chứng nhưng cũng có thể đơn thuần là điếc bẩm sinh (thể đơn thuần phổ biến). Tuy nhiên, không phải tất cả những dị tật bẩm sinh đều có thể phát hiện qua siêu âm hình thái học. Dị tật điếc và mù bẩm sinh rất khó chẩn đoán được trước khi sinh.

Những dấu hiệu thai phụ biết mình nhiễm Rubella: Khỏang 50% trường hợp bị nhiễm Rubella cấp có triệu chứng lâm sàng. Vào thời kỳ ủ bệnh: 5 – 23 ngày, (trung bình là 14 ngày), với dấu hiệu ban đầu: Mệt mỏi, đau đầu, sốt, viêm kết mạc nhẹ, sưng hạch, hô hấp rất nhẹ hoặc không có. Ở trẻ em, phát ban có thể biểu hiện đầu tiên, bắt đầu mọc ở trán, mặt và lan xuống lưng, các chi, ban dạng dát sẩn nhỏ, màu sáng hơn so với ban sởi nhưng có thể kết hợp thành quầng đỏ, rộng, tồn tại từ 1 – 5 ngày, trung bình 3 ngày (sởi 3 ngày). Ngoài ra, trẻ còn có triệu chứng sưng và đau các khớp cổ tay, khớp gối có thể gặp trong giai đoạn phát ban. Các triệu chứng này có thể nhầm lẫn với một số bệnh khác như: sốt tinh hồng nhiệt, sốt xuất huyết, sởi…

Phòng ngừa Rubella

Hiện nay y học chưa có cách điều trị đặc hiệu bệnh này, khi bà mẹ mang thai nhiễm bệnh có thể cho hạ sốt, giảm đau. Trẻ sinh ra có hội chứng Rubella bẩm sinh: điều trị các dị tật, kết quả điều trị tùy vào mức độ nặng nhẹ. Vì vậy vấn đề dự phòng để không nhiễm Rubella vô cùng quan trọng, Rubella có thể dự phòng được bằng vắc xin, thường sử dụng chung với vắc xin sởi/quai bị (MMR: measles, mumps, rubella). Ở nhiều nước trên thế giới đã loại trừ được Rubella qua chương trình tiêm chủng mở rộng (độ bao phủ trên 80% trẻ em). Các nước chưa loại trừ được Rubella, phòng ngừa HCRBS bằng cách tiêm ngừa cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Trẻ em trên 12 tháng tuổi: tiêm mũi 1 MMR từ 12 – 15 tháng tuổi sau đó tiêm mũi 2 MMR khi trẻ 4 – 6 tuổi. Trẻ em trên 12 tuổi không có bằng chứng đã miễn dịch với Rubella: tiêm ít nhất 1 mũi MMR, nếu tiêm 2 mũi thì cách nhau ít nhất 28 ngày.

Đặc biệt phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ không mang thai: tiêm 1 mũi trước khi có thai ít nhất 3 tháng. Phụ nữ đang có thai hoặc mong muốn có thai trong vòng 3 tháng không nên tiêm.

Rubella là bệnh nhiễm trùng gây ra bởi virus thuộc nhóm Rubivirus, đặc trưng bởi sốt phát ban. Rubella còn gọi là bệnh sởi Đức (German Measles) hay sởi 3 ngày vì đặc trưng là phát ban 3 ngày là hết. Đối với hầu hết mọi người, bệnh tự khỏi sau 3 ngày, không để lại di chứng nghiêm trọng nên ít được quan tâm. Có những trường hợp bệnh không có triệu chứng lâm sàng nên cũng khó phát hiện được. Những biến chứng nếu có thì gặp ở người lớn nhiều hơn trẻ em. Một số biến chứng có thể gặp là đau khớp hay viêm khớp, đặc biệt là ở các ngón tay, cổ tay, đầu gối. Viêm não hiếm xảy ra, tỷ lệ khoảng 1/6.000 trường hợp. Xuất huyết xảy ra khoảng 1/3.000 trường hợp, thường ở trẻ nhỏ. Bệnh Rubella lây truyền qua đường hô hấp: qua những giọt nhỏ có virus trong không khí từ người bị nhiễm ho hoặc hắt hơi. Virus phát triển trong niêm mạc mũi họng và hạch bạch huyết tại chỗ. Virus Rubella tìm thấy trong chất tiết niêm mạc mũi họng từ 1 đến 2 tuần trước khi bắt đầu phát ban. Sau khi lây nhiễm, virus bắt đầu lan ra khắp cơ thể trong vòng 5 đến 7 ngày. Trong thời gian này, thai phụ sẽ truyền virus sang thai nhi. Tại các nơi công cộng, các công ty tập trung nhiều công nhân, trường học,.. là nơi dễ gây nên dịch bệnh vì khả năng lây truyền của bệnh. Khả năng lây lan virus nhiều nhất là trong giai đọan phát ban. Tuy nhiên, virus vẫn có thể lây nhiễm từ 7 ngày trước và 7 ngày sau khi phát ban xuất hiện. Do những đặc tính trên nên bệnh Rubella dễ trở thành dịch bệnh ở những quần thể đông người như khu công nghiệp, trường học…

TS.BS.Lê Thị Thu Hà – Bệnh viện Từ Dũ TP.HCM