Trong thăm khám dinh dưỡng, các bác sĩ vẫn thường nhận được những thắc mắc mang đầy lo lắng của các bà mẹ: tại sao đã cho con ăn uống đầy đủ mà vẫn không khỏe?
Thủ phạm là do thiếu vitamin
Đa phần nguyên nhân của tình trạng trên chính là do trẻ bị thiếu vitamin, cụ thể thiếu vitamin D dẫn đến thiếu canxi nên trẻ tuy ăn uống đầy đủ, tăng cân bình thường nhưng vẫn rối loạn giấc ngủ, quấy khóc về đêm, ra nhiều mồ hôi… Thậm chí, có trẻ bụ bẫm nhưng vẫn còi xương do vitamin D rất ít trong thức ăn, chỉ một ít trong dầu gan cá, lòng đỏ trứng, ngay cả trong sữa mẹ, hàm lượng vitamin D cũng rất thấp. Các loại vitamin khác cũng vậy, nhất là vitamin nhóm B và vitamin C cũng rất dễ bị thiếu do trong quá trình nấu nướng, bảo quản thực phẩm, trẻ hay ăn những thực phẩm đóng hộp, những thực phẩm chế biến sẵn.
Trong các loại vitamin thì vitamin B1 và vitamin C dễ bị phá huỷ nhất, cho nên dù trẻ vẫn lên cân bình thường do được cung cấp đủ năng lượng nhưng vẫn có thể bị thiếu vitamin, ngay cả những trẻ béo phì cũng thiếu vitamin bởi chế độ ăn không cân đối: ăn nhiều chất ngọt, chất béo, ít rau xanh và trái cây chín. Ngoài ra, còn phụ thuộc vào hấp thu chuyển hoá, cơ địa từng trẻ.
Dấu hiệu giúp phát hiện sớm
Những trẻ bị thiếu cân, suy dinh dưỡng, còi cọc… đương nhiên thiếu vitamin. Ngoài ra, trẻ còn bị thiếu nhiều chất dinh dưỡng khác như chất đạm, chất béo, chất bột đường và các khoáng chất.
Với những trẻ không bị suy dinh dưỡng, cân nặng bình thường nhưng nếu phát hiện các dấu hiệu sau thì cũng có thể bị thiếu vitamin: ngủ không ngon giấc, quấy khóc, thần kinh dễ kích thích, tóc rụng, tóc khô, cứng, dựng ngược; da và niêm mạc biến đổi (khô, xanh, mất độ sáng, viêm da, niêm mạc nhợt, xuất huyết bầm tím dưới da, viêm loét niêm mạc miệng, lưỡi đỏ, có vết loét, trẻ hay chảy máu chân răng, chậm liền sẹo); móng chân, móng tay khô, dễ gãy, sần sùi, trắng bệch, xước móng; giảm cảm giác ăn ngon (biếng ăn, ăn ít); bớt vui vẻ, giảm khả năng tập trung, dễ tổn thương và tăng phản ứng với stress.
Làm gì để phòng ngừa?
Vitamin, hay còn gọi vi chất dinh dưỡng, cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng lại có vai trò quan trọng với sức khoẻ: thiếu vitamin A, gây khô mắt có thể dẫn đến mù loà, làm giảm sức đề kháng, giảm khả năng đáp ứng miễn dịch, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và tiêu hoá; thiếu vitamin D dẫn đến còi xương, loãng xương; thiếu vitamin B1 dẫn đến tê phù, thiếu vitamin B12 dẫn đến thiếu máu dinh dưỡng; thiếu vitamin C gây chảy máu xuất huyết dưới da… Cho đến nay, khoa học đã phát hiện có tới vài chục loại vitamin khác nhau và chia thành hai nhóm lớn: vitamin tan trong dầu (vitamin A, D, E, K…) có đặc tính chỉ tan trong dầu mỡ, nếu chế độ ăn thiếu dầu mỡ sẽ thiếu các vitamin này, nhưng nếu dùng nhiều quá lại ngộ độc vì các loại vitamin này không thải trừ hàng ngày qua nước tiểu mà tích lại trong gan; vitamin tan trong nước (vitamin nhóm B, vitamin C) thải trừ qua nước tiểu hàng ngày nên nguy cơ ngộ độc thấp hơn.
Chế độ ăn hàng ngày của trẻ có thể đảm bảo đủ vitamin và khoáng chất cần thiết nếu thực đơn luôn có đủ bốn nhóm chất dinh dưỡng: bột đường (có trong gạo, mì, ngô, khoai); chất đạm (có trong thịt, cá, tôm, cua, trứng, sữa, đậu đỗ…); chất béo (có trong dầu ăn và mỡ động vật); vitamin, chất khoáng và chất xơ (có trong các loại rau xanh, quả chín), đồng thời trẻ phải không bị rối loạn tiêu hoá hấp thu. Trong trường hợp trẻ bị bệnh hoặc có các dấu hiệu thiếu vitamin, có thể bổ sung dưới dạng thuốc hoặc thực phẩm chức năng. Song cũng chỉ nên uống từng đợt chứ không nên dùng triền miên. Nên tham khảo ý kiến thầy thuốc vì thừa vitamin cũng gây nhiều hậu quả nghiêm trọng. Bổ sung vitamin từ thực phẩm vẫn là an toàn nhất, còn bổ sung bằng thuốc có thể ngộ độc, nhất là các loại vitamin tan trong dầu.
ThS.BS Lê Thị Hải
